Düz Tabanlık sadece doğuştan olmaz. Sonradan romatizmal bir hastalık sonucu, çok kilo ve/veya çok uygunsuz ayakkabı kullanımı sonucunda da gelişebilir. Ağrı, ayak biçiminde ve ayakkabıda deformite biçiminde karşımıza çıkar.
Düz tabanlık, ayağın olağanda olması gereken iç uzun kavsinin kaybolarak topuğun dışa yanlışsız kayması ile karakterize bir ayak deformitesidir. Düz tabanlık denildiğinde ekseriyetle akla çocuk ayağı gelir, ama düz tabanlık yalnızca doğuştan olan bir durum değildir.
Erişkin yaşa kadar olağan bir ayağa sahip olan erişkinlerde 30’lu 40’lı yaşlardan sonra da düz tabanlık gelişebilir. Bunun nedeni romatolojik hastalıklar olabileceği üzere, altta yatan hiçbir hastalık olmaksızın da, çok kilo ve/veya çok uygunsuz kullanım sonucunda da gelişebilmektedir. Erişkin düz tabanlığın temel nedeni, ayak iç kısmındaki kavsin tam zirve noktasındaki kemiğe yapışan “tibialis posterior” ismindeki tendonun (yaş, çok kullanım, kilo, romatolojik hastalık vb nedenlerle) dejenere olması ve artık fonksiyon göremez hale gelmesidir. Bu tendon adeta bir çadırın direği üzere ayak kavsini dayanaklar ve bu düzgün çalışmadığında çadırın çökmesi üzere ayak kavsi de çökmeye başlar.
ERİŞKİNLERDE DÜZ TABANLIK
Ayak kavsindeki bu çökme bir anda olmaz, bilakis sinsice gelişir. Hasta evvel ayak iç tarafında bir ağrı hisseder. Bu devirde gerçek teşhis konulursa hastalığın ilerlemesini durdurmak bile çeşitli tedbirlerle mümkün olabilir. Lakin ne yazık ki bu periyot çoklukla hakikat teşhis konulamadan geçiştirilir ve deformite ilerlemeye başlar. Hastanın iç taraftaki ağrısı geçmediği üzere, bu bölgede bir çıkıntı oluşmaya başladığını da fark eder. Aslında bu gerçek bir kemik çıkıntısı değil, ayağın bu bölgeden dönmeye ve deforme olmaya başlamasıyla oluşan izafi bir durumdur. Vakit daha da ilerledikçe ayak kavsi yavaş yavaş çökmeye ve topuk dışa gerçek kaymaya başlar. Topuğun bu dışa yanlışsız kayması sonucunda hasta bir mühlet sonra ayak dış tarafında da ağrı duymaya başlar ve hatta iç taraftaki ağrısını bu periyotta unutur. Tıpkı vakitte baldır kaslarında da gerginlik hissi başlayabilir. Şayet hastaya bu periyotta uygun teşhis konabilirse, birebir seansta yapılan bir dizi ameliyatla, ayak eklemlerini sabitlemeden ayağı olağan haline ve işlevine kavuşturmak mümkün olabilir. Ama şayet bu periyot de atlanırsa artık hastaya yapılabilecek tek şey ayaktaki üç eklemi ayak düzgün durumda iken sabitleyerek ayağı olağan biçimine kavuşturmaktır. Bu sabitleme ameliyatı ile hali düzelmiş, ağrısız basan bir ayak elde edilebilir lakin bu sabitleme süreci 15-20 yıl sonrasında ayak bileğinde erken kireçlenmeye neden olabilir. Münasebetiyle bu üzere durumlarda kesinlikle ayakta basarken iki taraflı ayak röntgenleri çekilerek bir uzman tarafından değerlendirilmeli ve erken tedbir alınmalıdır.
Eskiden ve hatta günümüzde hala bir çok hekim düz tabanlık cerrahisinden kaçınmakta ve hastalar korkutularak bu cerrahiden uzaklaştırılmakta, bir işe yaramayan tabanlıklarla vakit kaybedilmektedir. Meğer gelişmiş ülkelerde olduğu üzere bizde de artık düz tabanlık cerrahisi muvaffakiyetle uygulanmaktadır.
Çocuklarda Ayakkabı Seçimi ve Düztabanlık Problemi
Ailelerin Yaptığı Yanlışlar
ÇOCUKLARDA AYAK MUAYENESİ
Anne babalar ortasında yeni doğan yahut yeni yürüyen çocuklarının düztaban olup olmadıkları konusundaki telaşları yaygındır. Olağan bir ayakta görülmesi gereken iç kavsi kendi çocuklarında göremeyince endişelenirler. Bir de mevzu komşunun korkutmaları ve ortopedik ayakkabı kullanılması gerektiği istikametindeki telkinler işin içine karışınca ebeveynlerin kaygısı daha da büyür. “Ortopedik Ayakkabı” o denli bir efsane haline gelmiştir ki aile eğitimli bile olsa gittikleri tabip ortopedik bir ayakkabı yahut en azından birtabanlık önermezse içleri rahat etmez ve çoklukla bunları öneren tabibi bulana kadar da dolaşırlar.
İşin Doğrusu
Her insan doğduğunda düztabandır. Bu düztabanlık durumu 5 yaşına gelene kadar devam eder. 5 yaşına gelene kadar ayak tabanının iç tarafındaki kavis görülmez zira bu kavsi oluşturan dokular 5 yaşından itibaren belirginleşip kuvvetlenirler. Kimi çocuklarda bu durum 8-10 yaşına kadar bile sürebilir. 5 yaşına kadar her çocuğun ayak tabanı kalın bir yağlı doku ile kaplıdır. Kısaca çocuklarda 5 yaşına kadar görülen düz tabanlık hali büsbütün fizyolojik, yani olağan bir durumdur. Birinci 5 yaşta çocuğa “ortopedik ayakkabı” ismi altında özel bir ayakkabı yaptırmak yahut özel tabanlıklar vermek para israfından öteki bir şey olmadığı üzere ziyan da verebilir; çünkü birinci 5 yaşa kadar en sağlıklısı çıplak ayak yürümektir. Düztabanlık konusunda bugün tıpta kanıtlanmamış ve hala tartışılan birçok nokta olmasına karşın birinci 5 yaşta özel ayakkabı yahut tabanlık kullanmanın gereksizliği ve çıplak ayak yürümenin özel ayakkabılarla yürümeye nazaran daha sağlıklı olduğu artık tartışılmamaktadır.
Yeni yürümeye başlayan çocuklara benim teklifim “mes” şeklinde, yumuşak deriden yapılan patik üzere ayakkabılardır. Sert tabanlı ayakkabıların giydirilmesi bu yaş kümesinde yarar değil ziyan verir, zira ayağın kaslarının ve bağlarının olağan gelişmesini mahzurlar. Tabanı, ayak kaymasını önleyen yuvarlak pul şeklinde lastik malzemelerle kaplanmış çoraplar da çok uygundur. Kıymetli olan çocuğun ayağını sıcak tutması ve yürürken kaymasını önlemektir. Bu “ilk adım” periyodu geçtikten sonra ise sokakta yürüyen çocuğa verilmesi gereken ayakkabı tekrar yumuşak tabanlı (iki parmak ortasında kolay kolay katlanabilen), yumuşak derili, dış etkenlerden koruyabilecek, yuvarlak burunlu ayakkabılar olmalıdır. Sert kösele tabanlı ayakkabıları bu devirde de önermem.
Ortopedik Ayakkabı Efsanesi
“Ortopedik ayakkabı” demek ayak hastalıkları ve çeşitli deformitelerinde özel olarak o ayağa nazaran imal edilmiş ayakkabı demektir. Günümüzde çok nadiren, önemli birtakım ayak hastalıklarında bu usul ayakkabılar tavsiye edilir. Çocukların giymesi gereken aslında bu “ortopedik” ayakkabılar değil, “anatomik” yahut “fizyolojik” dediğimiz, biraz evvel tanım ettiğim stilde ayakkabılardır.
ÇOCUKLARDA DÜZ TABANLIK
Aileler Çocuklarını Ne Vakit Doktora Götürmeli?
Yürümeyen bir çocuğun ayağında şayet gözle görülür bir deformite varsa, yürüyen bir çocukta şayet topuklar çok dışa gerçek kayıyorsa ve 5-6 yaşından sonra düztabanlıkta hiçbir düzelme olmuyorsa, ayak konusunda deneyimli bir ortopediste başvurulmalıdır. Burada değerli olan fizyolojik yani olağan düz tabanlıkla patolojik yani fizyolojik olmayan düz tabanlığın ayırt edilmesidir. Patolojik durumlar lakin ayak konusunda deneyimli ortopedistler tarafından ayırt edilebilirler.
Çocuğumun İlerde Düztaban Olup Olmayacağını Nasıl Anlarım?
İlk 5 yaşta düz tabanlık olağan bir durum olmasına karşılık, ufak bir küme çocukta bu durum 10 yaşından sonra da düzelmeyebilmektedir. Hangi çocukta bu durumun devam edeceğinin evvelce bilinmesi ise bilimsel olarak tam mümkün değildir. 8 yaşından sonra ayakları ileri derecede düz taban ancak hiçbir şikayeti olmayan çocuklara ne yapılması gerektiğini de bugün bilim net olarak açıklayamamaktadır. Bu hem bilim hem de, tıbbın bir çok alanında olduğu üzere, bir sanattır. Klinik ve radyolojik (röntgen ile inceleme) bir çok faktör bir ortada değerlendirildikten sonra tabibin hissiyatı değerlidir. Tabi burada kastedilen tabip, ayak konusunda deneyimli bir ortopedisttir.
Tabanlık Kullanımının Yeri
Tabanlık kullanımının ayağı düzeltici yahut deformite oluşumunu engelleyici hiçbir tesiri yoktur. Bu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Ancak düztabanlığa bağlı ağrısı olan çocuklarda tabanlık verilebilir. Ayağa özel,işin uzmanınca yapılan tabanlıklar ağrıyı gidermede ve deformitenin ilerlemesini azaltmada tesirli olabilirler. Aşil tendonu dediğimiz arttan topuğa yapışan kuvvetli Aşil bağına tertipli germe idmanları yapılması da yararlıdır.
Düz Tabanlık Ameliyatla Düzelebilir mi?
Evet, düzeltilebilir. Burada değerli olan zamanlama ve hangi çocuklara ameliyat yapılması gerektiğine karar vermektir. Burada tabibin deneyimi çok değerlidir. Genel olarak prensip hiç şikayeti olmayanlara dokunmamaktır. Burada “şikayet” ile kastedilen yalnızca ağrı değildir. Ayakkabılarda deformasyon, koşmada zorlanma yahut çocuğun bacaklarından atipik şikayetleri olması da dikkate alınmalıdır. Şayet altta yatan öbür bir neden yoksa ve çocuğun düz tabanlığının daha da ilerleyeceğine inanıyorsak, 7-8 yaşından itibaren ameliyat edilebilir. Fakat altta yatan nedenlerin olduğu esnek olmayan patolojik düz tabanlıklarda ameliyat daha erken de yapılabilir.
