Genel Bilgiler:
Kadınların %30-75’ i 4-10 gün kadar süren doğum sonrası hüznü yaşamaktadır. Bu sırada nedensiz ağlamalar, tahammülsüzlük, uyku-iştah düzensizlikleri, ıstırap hissi üzere belirtiler görülebilir. Mevcut bedensel ve depresif yakınmaların iki haftadan uzun sürmesi, eşlik eden depresif temalı kanılar, özkıyım niyeti ve /veya planının olması bizleri doğum sonrası depresyonu açısından uyarmalıdır. Doğum sonrası depresyon anne, bebek ve tüm aile açısından kıymetli sonuçları olan, önemli fonksiyonellik sıkıntılarına yol açan bir tablodur. Bu tablo doğum sonrası 2. haftada başlayıp 1 yıl kadar sürebilmektedir. DSÖ tarafından yapılan son araştırmalarda doğum sonrası depresyon sıklığının yılda %10-15 olduğu bildirilmiştir.
Belirti ve Bulgular:
-
Şiddetli hüzün ya da boşluk duygusu,
-
Yorgunluk,
-
Enerji kaybı,
-
Keyif veren etkinliklerden uzak durma,
-
Bebeklerini gereğince sevmedikleriyle ya da bakım veremedikleri ile ilgili kanılar,
-
Bebeğe ziyan verme telaşı,
-
Dikkat ve odaklanma problemleri, bellek sıkıntıları,
-
Yerinde duramama, korku, sonluluk, kasvet, bunaltı, tabiatıyla ağlamalar üzere duygusal reaksiyonlar,
-
İştahsızlık, kilo kaybı, uykusuzluk,
-
Bebekle ilgilenmek istememe,
-
Kendisine ve bebeğe ziyan verme, özkıyım kanıları.
-
İşlevsellik kaybı
Riskler:
Özellikle kendisine ziyan verme niyetlerinin, özkıyım (intihar) planlarının olması doğum sonrası depresyon durumunu annenin hayatını tehdit edebilecek seviyeye getirmektedir. İngiltere’de son yapılan çalışmalarda anne vefatlarından birinci sırada sorumlu olan durumun özkıyıma neden olan doğum sonrası depresyon olduğu saptanmıştır.
Nedenleri:
Biyolojik ve psikososyal nedenleri mevcuttur. Gebelik periyodunda yükselen östrojen ve progesteron seviyelerinin doğumla birlikte ani düşmesi depresyondan sorumlu tutulmuştur. Geç başlangıçlı doğum sonrası depresyonda tiroit bozukluklarının, aneminin ve folik asit eksikliğinin rol oynayabileceği düşünülmektedir.Doğum yapan tüm bayanlarda hormonal değişiklikler olmasına karşın ruhsal bozuklukların fakat bayanların %10-15’inde gelişmesi toplumsal zorlanma, şahıslar ortası münasebet meseleleri, toplumsal dayanaktan mahrum olma üzere durumlarla da ilgili olabileceğini düşündürmektedir. Hayatlarını kendilerinden çok dış faktörlerin yönettiğini düşünen anneler doğum sonrası depresyon açısından yüksek risk grubundadır. Kendi annesi ve bebeğiyle ile bağlanma, bilişsel süreçler ve geçmiş yaşantıların da doğum sonrası depresyonunun altında yatan etmenler olabileceği düşünülmektedir. Ekonomik zahmetler, evlilikle ilgili problemler, beklenmedik yaşamsal olaylar, planlanmamış gebelikler, birinci gebelik, erken yaşta hamile kalmış olmak, doğum kaygısının olması, çoklu gebelikler, daha evvelki gebeliklerde depresyon geçirilmesi, anne sütü ile besleyememe, kayıpla sonlanan gebelik ve doğum tecrübeleri, erken anne-bebek ayrılığı, ailede ve kendi özgeçmişinde ruhsal hastalık hikayesinin olması doğum sonrası depresyon riskini arttırmaktadır.
Neler yapılabilir? :
Doğum sonrası depresyon ve özkıyım riski sık görülen bir durum olmasına karşın ne yazık ki sıklıkla atlanmaktadır. Bunun en kıymetli nedenlerinden biri bayanın kendisini “yalnız” hissetmesidir. Doğum sonrası devirde anneler, eşleri ve öbür aile üyeleri tarafından desteklenmeli ve yapacağı işler konusunda yardımcı olunmalıdır. Yakınlarının, annenin ruhsal durumunu gözlemeleri ve doğum sonrası hüznü hakkında anneyle konuşmaları önerilir. Hüznün artması, üstte sıralanan ek depresif belirtilerin ortaya çıkması ve iki haftadan fazla sürmesi hem anne hem de yakınları için uyarıcı olmalıdır. Bu türlü bir durumun ortaya çıkması durumunda vakit kaybetmeden bir ruh sıhhati ve hastalıkları doktoruna danışılmalıdır.
Tedavi:
Belirtilerin şiddetine nazaran belirlenecek motivasyonel görüşmeler, bilişsel davranışçı çalışmalar, ilaç tedavisi ve EKT kullanımı üzere tedavi seçenekleri mevcuttur. Hem sıklığının yüksek olması hem ölümcül sonuçlarının olabilmesi açısından anne ruh sıhhatinde dikkat edilmesi gereken durumların birinci sırasında gelmekte olan doğum sonrası depresyonu için esirgeyici ruh sıhhatinin ehemmiyeti açıkça görülmektedir. Bu nedenle bayanın hamile kalmadan evvel ruhsal olarak düzgün durumda olması, gebelik süreci ve sonrasında kendisini nelerin beklediği ile ilgili bilgilendirilmesi, süreçle baş etme maharetlerinin ve toplumsal dayanağının güçlendirilmesi, bedensel sıhhatinin güzelleştirilmesi de kıymet taşımaktadır.
