Diz protezi
Yürümemizi sağlayan kalça, diz ve ayak bileği eklemleri ile, iş yapmamızı sağlayan elimizi ve kolumuzu kulanmamıza imkan veren omuz eklemi sıklıkla protez ameliyatı (artroplasti) uygulanan eklemlerimizdir.
Bunlardan; kalça ve diz en yaygın protez ameliyatı uygulanan eklemlerdir. Yıllarca beden tartısını taşımak, spor yapmak, oturmak, kalkmak üzere günlük ömrümüzde yaptığımız hareketlerin yapılmasını sağlayan bacak eklemlerimiz vakitle bozulmaya, sorun yaratmaya başlar.
Diz eklemi, yetişkin bir beşerde günün %10-15 inde, ortalama 4000-10.000 periyot ile kullanılır. Spor yapan bir beşerde günün % 15-20’si üzere bir müddette 14-20 bin devire kadar çıkar. Yaşlanma, kilo, günlük kullanım biçimi ve genetik faktörlerle eklem kıkırdakları vakit içerisinde bozulur.
Bu bozulma vakitle eklemin hareketlerini hudutlar. Ağrıya sebep olur. Günlük hayat hareketlerimizi yapmamıza mani olur.
Diz eklemi en sık;
- Osteoartrit (Halk ortasında kireçlenme olarak bilinen hastalık),
- Romatoid artrit (İltihaplı romatizma olarak bilinir)
- Travma (kırıklar ve eklem yaralanmaları) sonucu bozulur.
Bozulmanın derecesine ve yaşa nazaran, ilaç tedavileri, antrenmanlar uygulanır. Daha sonra fizik tedavi ve eklem içi enjeksiyon tedavileri uygulanır. Bozulma medikal tedavi ile düzelmiyorsa; menisküs ameliyatları, kıkırdak tamirleri, medikal – biyolojik tahliller uygulanır. Bozulma arttıkça eklem olağan günlük aktivitelerini gerçekleştirmede zorlanır. Ağrıdan yürüyememeye, merdiven inip-çıkmada zorlanmaya başlar.
aşamadan sonra eklemi koruyacak biyolojik tahlil; günümüz şartlarında yok.
Yapılacak iş, hayat usulüne karar vermektir. Ya daima ilaç kullanmayı, günlük aktivitelerin azalmasını kabullenmeyi seçmek yahut şayet sıhhat durumu müsaade veriyorsa, diz eklemini yapay malzemelerle (diz protezi ile) değiştirmeyi kabullenmektir.
Diz protezi hangi durumlarda uygulanır?
Diz protezi iki sebeple uygulanır. Ağrı ve günlük ömürde sınırlanma.Ağrı değerli bir faktör olmakla birlikte; eklemin ne ölçüde bozulduğunun, eklemi koruyacak tahlillerin mümkün olup olmadığının ortaya konulması gerekir. Eklemi koruyacak tedaviler mümkün ise evvel bu tedavilerin uygulanması gereklidir. Eklem vakitle deforme olur, hareketini kaybederse hasta günlük hayatını gerçekleştirmekte zorlanır. Yürüme zahmeti, merdiven inip-çıkma zahmeti, oturup kalkmada zorlanmaya başlar. Eklem onarılamayacak derecede bozuldu ise, yaşı ve sıhhat durumu elveriyorsa protez ameliyatı önerilir. Diz protezinin, insan bedenindeki ömrü ortalama 15-20 yıldır.
Bu nedenle 50-80 yaşları ortasında diz protezi uygulaması önerilir. 50 Yaşın altında; mümkün olduğunca diz protezi uygulamamaya çalışıyoruz. Lakin iltihaplı romatizmal hastalık yahut önemli eklem içi kırıklarda bazan erken yaşta da diz protezi uyguladığımız olur. 80 Yaş ve üzerindeki yaşlarda çoklukla diz protezi önermiyoruz. Hastanın genel sıhhat durumu, var olan hastalıkları ve kemik erimesi nedeni ile ameliyat sonrası düzgünleşme mühleti uzar, komplikasyon görülme oranı artar.
Bu nedenlerle; bu yaştan sonra diz protezi ameliyatı genel durum ve aktivite düzeyi kıymetlendirilerek karar verilir.
Diz protezi ameliyatının komplikasyonları var mı ?
Diz protezi ameliyatından sonra, En önemli 4 sorunla karşılaşılır. Bunlar;
Enfeksiyon,
Bacak damarlarında damar içi kan pıhtılaşması ve bunun sonucunda görülebilen emboli
Ağrı
Protez uygulaması ile ilgili teknik problemler
Bu komplikasyonlarla karşılaşmamak için, çeşitli tedbirler alıyoruz. Ameliyatı planlanan hastanın; diş apsesi, idrar yolu enfeksiyonu yahut geçirilmiş rastgele bir enfeksiyon hastalığı varsa bunların tedavisi tamamlanmadan ameliyat yapılmaz. Ameliyat sonrası bakım periyodunda gerekli tedbirler titizlikle uygulanır. Bunlara ek olarak; protez ameliyatı olacak hastaya, ameliyat günü enfeksiyonu tedbire maksatlı antibiotik tedavisi uygulanır.
Trombo-emboli yahut bacak damarlarında damar içi kan pıhtılaşması ve bunun sonucunda oluşabilecek emboli sorunu ile karşılaşmamak için kan sulandırıcı ilaçlar kullanılır. Ayrıyeten hasta ayağa kaldırılıncaya kadar mekanik tedbirler alınır. Varis çorabı ve ayak-bacak kasları antrenmanlarına erken devirde başlanır.
Ağrı ve protez uygulamasına ilişkin teknik sorunlar görülebilen başka sorunlar.
Bütün bu komplikasyonların görülme oranı %10′u geçmemektedir.
Diz protezi çeşitleri var mı ?
Diz protezi; eklemi oluşturan kemik yüzeylerinin metal yüzeylerle değiştirilmesi sürecidir. Değiştirilen yüzey sayısına nazaran; Yaygın olarak, Total diz protezi ve tek kompartmanlı (unikomparmantal) diz protezi uygulanmaktadır. Çimentolu, çimentosuz; bağ koruyan, bağ kesen üzere alternatifleri vardır.
Diz protezi ameliyatı sonrası ne kadar ağrım olur, ne vakit yürürüm, ne vakit olağana dönerim?
Ameliyat sonrası birinci gün ameliyata bağlı ağrı olmaktadır. Bu ağrıyı azaltmak için, hasta denetimli ağrı pompası, çeşitli ağrı kesici uygulamalar ve ameliyat sonu eklem içi ağrı kesici ilaç kombinasyonları uygulanmaktadır.
İlk gün bir ölçü ağrılı olmakla birlikte ikinci günden itibaren çoklukla kabul edilebilir seviyede ağrı görülür.
Diz protezi sonrası rehabilitasyon
Ameliyat sonrası diz önü ısı artışı sorununu gidermek için soğuk uygulama yapılır. Ameliyat günü ayak – bacak pompa antrenmanları, yatak içi antrenmanlara başlanır. Birinci günden itibaren fizyoterapist eşliğinde kas güçlendirme ve eklem hareket açıklığını tekrar elde etme antrenmanlarına başlanır.
Walker (yürüteç) yardımı ile ayağa kalkma ve yürütmeye 24-48 saatte başlanır. Yataktan kalkma, oturma, tuvalete oturma, merdiven çıkma üzere günlük aktiviteleri nasıl yapacağı konusunda eğitilir. Kâfi diz eklem hareketi elde edildikten, yürüme ve günlük aktiviteleri kısmen de olsa yapar hale geldikten sonra hasta taburcu edilmektedir.
Evde yapacağı idmanlar ve uygulamalar hakkında bilgi verilir.
Çoklukla hastanın yaşına ve genel durumuna nazaran değişmekle birlikte 2-4 haftada bastonsuz yürüyebilir hale gelmektedir. Kâfi eklem hareketi elde edilemezse 2-3. haftalarda fizik tedavi programı önerilmektedir.
Ameliyat sonrası diz fleksiyonu (bükülmesi) normal bireylerden bir ölçü daha az hale gelir. Ameliyattan evvelki bükülme ölçüsünden daha düzgün olmakla birlikte, namaz kılmayı sandalyede, yemeği masada, tuvaletini oturmalı alafranga tuvalette yapmak durumundadır. Ameliyat öncesi yapamadıkları yere bağdaş kurup oturmayı, ameliyat sonrası da yapamazlar.
Diz protezi inançlı bir uygulama mıdır?
Yapılan çalışmalar ve bizim uygulama sonuçlarımız; diz protezinin %90 oranında başarılı ve emniyetli bir usul olduğunu göstermiştir. Uygun hasta seçimi, başarılı ameliyat tekniği ve ameliyat sonrası rehabilitasyonu ile hastanın hayatı daha konforlu hale gelir.
Günlük yürüyüşlerini yapar, merdiven inip çıkma sıkıntıları yaşamaz.
Hastalar ameliyat sonrası çoklukla; ben bu ağrıları neden çekmişim, iyiki ameliyat oldum, her gün ilaç kullanmaktan kurtuldum üzere hislerle teşekkürlerini tabir ederler.
