Diz eklemi insan bedenindeki en büyük eklem olup kompleks bir yapıya sahiptir. Eklem femur, tibia ve patella olmak üzere üç kemik, menisküsler, çapraz bağlar, sinovya, kapsül, yan bağlar, tendonlar ve kaslardan oluşur. Diz ekleminin hareketleri hayli karmaşık olup altı farklı planda gerçekleşir. Bunlar; ön – art, iç – dış, üstten – aşağıya, bükme – düz hale getirme, iç – dış rotasyon ve merkeze yaklaşma – uzaklaşma hareketleridir.
Diz eklemi ayakta durma, yürüme, koşma, merdiven inip çıkma ve zıplama üzere hareketleri yapar. Bu eklem hareketleri kemik, eklem kıkırdak yüzleri, bağlar, menisküsler ve çevreleyen kaslar ortasındaki hassas istikrarlar sağlanarak oluşur.
Tıp bilimi genel olarak ağrı ve ağrıdan kurtulma dermanları üstüne kurulmuştur. İnsan sıhhati için en büyük nimet ağrısız ömürdür. Ağrı insanlığın varoluşundan beri vardır. Tıbbın babası sayılan Hipokrat: “ Ağrıyı dindirmek ilahi bir sanattır” demiştir. Ağrı, bedenimizi gerçek yahut potansiyel bir doku hasarına karşı koruyan hudut sisteminin bir alarm sistemidir. Ağrı, biyokimyasal, nörofizyolojik, ruhsal, kültürel, dinî, bilimsel, etnik ve çevresel boyutları olan epeyce karmaşık ve bireye has bir duyumdur.
Ağrılı bir hasta değerlendirilirken, ağrının tipi ( iveğen – süreğen), etiyolojisi, ağrı ile bağlı toplumsal, emosyonel ve ruhsal etkenler göz önüne alınmalıdır. Ağrı değerlendirilmesinde; ağrının hareketle münasebeti, anatomik kaynağı, oluşum sistemleri, lokalizasyonu, mühleti ve şiddeti dikkate alınmalıdır.
Diz ağrısı sık görülen kas iskelet sistemi yakınmalarından birisidir. Diz bölgesinin temel ağrı nedenleri ortasında: Çocukluk periyodunda doğuştan gelen ve sonradan oluşan anomaliler (K, X, O bacak), genetik yatkınlık, enfeksiyonlar (yumuşak doku, kemik), travmalar ( yumuşak doku, kıkırdak, kemik), osteoartrozlar ( kireçlenmeler), kemik nekrozları, menisküs yaralanmaları, tümörler, metabolik hastalıklar, romatizmal hastalıklar, damar ve hudut lezyonları, form bozuklukları, kalça ve ayak bilek bozukluklarının dolaylı olumsuz tesirleri sayılabilir.
Burada en sık görülen diz rahatsızlığı olan osteoartritten kısaca bahsedilecektir.
Diz osteoartriti ( kireçlenmesi) 65 yaş üstü bireylerin yaklaşık olarak %40’ında görülür. Görülme sıklığı yaşla birlikte artar ve yaş en değerli risk etkenidir. Öteki yapısal risk etkenleri ortasında şişmanlık ve genetik yapı vardır. Ayrıyeten travma, çevresel etkenler, mesleksel aktiviteler, geçirilmiş eklem hastalıkları ve süreğen yüklenmeler sayılabilir.
Tanı sistemleri:
1-Hastanın dinlenmesi ve fizik muayene teşhis koymada en değerli metottur. Osteoartrozun en kıymetli belirtisi dizde ağrı, şişlik, stabilite bozukluğu, yürüme ve çömelme zahmeti, boşalma ve takılmadır. Bunlara bağlı olarak hayat kalitesinde azalma, morbidite ve mortalitede artma meydana gelir.
2- Radyolojik formüller: Direkt grafiler, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans, sintigrafi vb.
3- Artroskopik
Tedavi usulleri:
Osteoartritin kıymetli bir sıhhat sorunu olmasından ötürü pek çok ülkede farklı tedavi yaklaşımlarının olması nedeniyle, temel kuralların benimsendiği uluslar ortası seviyede kabul görmüş ispata dayalı tedavi programları hazırlanmıştır. Günümüzdeki tedavi yaklaşımlarının hedefi; ağrıyı azaltmak, eklem ve genel vücut fonksiyonunu artırmak, özürlülüğü azaltmak, hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak yahut önlemektir.
1-İlaçsız tedavi: Hasta eğitimi, toplumsal dayanak programları, şişmanlıkla uğraş programları, sportif eksersiz programları, hastalıkla baş etme programları, eklem hareket genişliği ve kuvvetlendirme eksersizleri, yardımcı aygıtlar ve ortezler.
2- İlaçlı tedavi: Hafif ve orta derecede ağrılı olanlarda kolay analjezikler, nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar.
3- Eklem içi enjeksiyonlar: Kortikosteroidler,hyaluronik asit, PRP üzere.
4- Ameliyatlar: Üstteki tedavilerden gereğince fayda sağlamayan hastalarda uygulanır. Artroskopik teşebbüsler, osteotomiler (kemiksel düzeltmeler), monokondiler diz protezleri ve total diz protezleridir. İlerlemiş diz artrozlarında total protez uygulaması günümüzde altın standarttır. Ayrıyeten, özel şartlarda nadiren uygulanan diz artrodezi (dizin dondurulması) vardır. Genetik çalışmalar ve gelişmeler yakın gelecekte tüm bu tedavi planlarını değiştirecek üzere gözüküyor…