Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çocukluk çağı ve ergenlerde sık görülen psikiyatrik tablolardan biridir. Birinci tanımlanması 18. Yüzyılda yapılmış (Bad Children) klinik sınıflandırmaya ise 1968 yılında girmiştir. Dikkat sıkıntıları, dürtü denetiminde zayıflık ve motor aktivitede artmanın olduğu davranışları kapsamaktadır. Dikkatsizlik, dürtüsellik ve hiperaktivite belirtilerinin olması (toplam 14 belirtiden en az 8 adedinin varlığı), 7 yaşından evvel başlaması ve en az 6 ay sürmesi ile teşhis konur. Dikkatsizliğin ön planda olduğu tip ya da hiperaktivite ve dürtüselliğin ön planda olduğu tip olarak alt kümelere ayrılabilir. Çok hareketliliğin olduğu tip erkeklerde daha fazla sıklıkta iken, dikkatsizliğin önde olduğu tip kızlarda daha fazla karşımıza çıkmaktadır. Belirtiler:
Dikkatsizlik
-
Çoğu vakit dikkatini detaylara vermez, ödevlerinde ya da etkinliklerde dikkatsizce kusurlar yapar.
-
Çoğu vakit üzerine aldığı misyonlarda ya da oynadığı oyunlarda dikkati dağılır.
-
Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda bile dinlemiyormuş üzere görünür.
-
Çoğu vakit verilen yönergeleri izleyemez, okul ödevlerini tamamlayamaz.
-
Üzerine aldığı misyonları ve aktiflikleri düzenlemede zorluk çeker.
-
Sürekli zihinsel gayret gerektiren vazifelerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almada isteksizdir.
-
Çoğu vakit eşyalarını kaybeder.
-
Dikkati dış uyaranlarla basitçe dağılır.
-
Günlük etkinliklerinde birden fazla vakit unutkandır.
Hiperaktivite
-
Çoğu vakit elleri ayakları kıpır kıpırdır.
-
Sınıfta ya da oturması gereken durumlarda oturduğu yerden kalkar.
-
Uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır.
-
Dakin biçimde boş vakitlerini geçirme aktifliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır.
-
Çoğu vakit hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş üzere davranır.
-
Çoğu vakit çok konuşur.
Dürtüsellik
-
Sorulan soru tamamlanmadan evvel karşılığını acelece verir.
-
Sırasını bekleme zahmeti vardır.
-
Çoğu vakit oburlarının kelamını keser ya da yaptıklarının ortasına girer.
Çocuklukta %3-7 ortasında görülmektedir. Bu devirde var olan nöropsikolojik problemlerin kaybolmadığı bilinmektedir. Belirtiler farklılık göstermekle birlikte %30-70 ergenlik ve erişkinlik devirlerinde de besbelli zorluklar yaşamaktadırlar. Erişkinlerde DEHB yaygınlığının % 4 lerde olduğu bildirilmektedir.Çocukluktaki hedefsiz kıpır kıpırlık erişkinde hedef uğruna çok harekete dönüşür. Erişkinlerin çoklukla hareketli işlerle ilgilendiği belirtilerle baş edebilecek seviyede hayatlarını düzenleyebildikleri görülür. Hayat üslubu ve beklentilerini ayarlayıp dengeleyici stratejiler geliştirerek hastalığın olumsuz tesirlerini en aza indirgeyebildikleri görülmüştür. Yeniden de seçici dikkat, dikkatin sürdürülmesi ve karşılığın baskılanmasını ölçen testlerde olağan denetimlere nazaran düşük performans sergiledikleri saptanmıştır.
DEHB ye neden olan faktörler kesin olarak ortaya konamamış olmasına karşın hastalığın oluşmasında nörolojik ve genetik etkenler olduğu ve genetik temeli destekleyen çok sayıda bulgu varlığı bilinmektedir. 1. derece akrabalarında DEHB tanısı olanlarda risk 5 kat daha fazladır.
