Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaramaz çocukları tanımlamak için kullanılan bir etiket değil, teşhis kriterleri açıkça belirtilmiş klinik bir durumdur. DEHB tanısı aşağıdaki durumlar olağanın çok üzerinde görüldüğünde konur.
DEHB Tanısı Nasıl Konulur ?
Dikkat eksikliği ( kısa konsantrasyon mühleti, başlanan işi bitirememe, dağınıklık, unutkanlık vb.)
Ve/veya
Hiperaktivite ve dürtüsellik (sürekli kıpırdanma, yerinde oturamama, durmadan konuşma, sıra bekleyememe vb. )
Yukarıdaki bulguların en az 6 ay süregelmesi;
Çocuğun yaşından ve gelişimsel düzeyinden beklenenlere uygun olmaması
7 yaşından evvel başlamış olması, ortalama 5 yaş civarında görülüyor olması gereklidir.
DEHB gelişimsel bir rahatsızlıktır, bir anda ortaya çıkmaz.
Bu sorunun çocuğun günlük ömrünü olumsuz olarak etkiliyor olması gerekir. Yalnızca okulda yahut yalnızca konutta davranış sıkıntıları olan bir çocuğa DEHB tanısı konamaz.
Son olarak bu sorunun birden fazla ortamda görülüyor olması gereklidir ( mesken, okul vb.)
DEHB Alt tipleri nelerdir?
DEHB si olan bütün çocuklar hiperaktif değildir. Kimilerinin dikkatsizlik ile ilgili problemleri kimilerinin yalnızca hiperaktivite ve dürtüsellik ile ilgili zahmetleri kimilerinin ise her iki kümesi içine alan sorunları olabilir.
DEHB ne sıklıkta görülür?
DEHB okul çağı çocuklarının en az % 3-5 inde görülür. Ülkemizde bu çocukların birçok teşhis konmamış durumdadır.
DEHB de cinsiyetler ortasında farklılıklar var mıdır?
DEHB erkeklerde kızlara oranla 4:1 oranında daha sık görülür. DEHB li kızların birçoklarına teşhis konulmamış olduğu için klinik ortamlarda bu oran 9:1 civarındadır.
DEHB nedenleri nelerdir?
DEHB’ in nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte pek çok çalışmada biyolojik etkenlerin kıymetini gösterilmiştir. DEHB pek çok değişik nedenin bir ortaya gelmesiyle oluşan bir bozukluktur. Bu birleşim her çocukta farklı bir klinik tablo oluşturabilir.
Genlerin rolü var mıdır?
DEHB ailesel geçişli ve genlerin tesirinin besbelli olduğu bir rahatsızlıktır.
İkiz çalışmaları DEHB riskinin % 65-90 genetik etkenlerle açıklanabilir olduğunu gösteriyor. DEHB ile alakalı olduğu gösterilmiş genlere sahip olan şahısların DEHB tanısı alma ihtimali bu genleri olmayanlara nazaran daha fazladır.
Çocuğun gelişimindeki birtakım faktörler DEHB riskini artırabilir. Bunlar:
Zor doğum
Düşük doğum ağırlığı
Annenin hamileliği boyunca kullandığı birtakım ilaçlar, sigara yahut içki kullanması
Beyin hasarı yahut hastalıkları
Diğer Problemler
DEHB’ li çocuklarda çoklukla eşlik eden öbür sorunlar de görülür. Bunlar:
Karşıt olma karşı gelme bozukluğu ve davranım bozukluğu (yalan söylemek, hırsızlık yapmak ve eşyalara ziyan vermek)
Kaygı bozukluğu ve depresyon
Özgüven sorunları
Konuşma, okuma ve yazma ile ilgili sıkıntılar
Sakarlık
Tik bozuklukları
Bunların yanı sıra çocukluk çağında DEHB tanısı konması, ileri yaşlarda görülebilen hata işlemeye yatkınlık ve akademik başarısızlıkla irtibatlıdır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nasıl tedavi edilir?
Çocuklara, aileye, öğretmenlere DEHB hakkında bilgi, teklif ve takviye sunulması tedavinin bir kesimidir. DEHB % 80-90 oranlarında tedavi edilebilir bir bozukluktur. DEHB’ nun tedavisinde ilaç tedavisi, kişisel eğitim, anne-baba eğitimi, aile tedavisi ve küme tedavisi sıklıkla kullanılmaktadır. Bu tedavi usullerinden hangilerinin kullanılacağının kararı kişinin kişisel özellikleri dikkate alınarak belirlenir.
Bugüne kadar yapılmış olan bilimsel çalışmalar, ilaç tedavisinin en aktif tedavi biçimi olduğunu göstermektedir. Kullanılan ilaçların standart bir dozu yoktur. Her çocuk için faal doz farklıdır. Çoklukla en düşük dozdan başlanarak yavaş yavaş arttırılır. Bu devirde aile ve öğretmenler çocuğun davranışlarını hayli dikkatli izlemeleri istenir. İlaç tedavisine, başka tedavi biçimlerinden uygun olanlarının eklenmesiyle daha âlâ sonuçlar alınmaktadır.
DEHB olan çocuklar tedavi görmedikleri vakit ergenlik ve erişkinlik periyotlarında diğer psikiyatrik bozukluklar açısından daha riskli hale gelirler. Bu psikiyatrik bozukluklar içerisinde, davranım sıkıntıları, alkol-madde berbata kullanımı, depresyon ve telaş bozuklukları en sık rastlananlardır. DEHB belirtileri gösteren çocuklar teşhis ve tedavi için kesinlikle bir uzmandan yardım almalıdırlar