Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukların yaşına ve gelişim seviyesine nazaran azalmış dikkat, çok hareketlilik ve dürtüsellik ile karakterize bir bozukluktur. DEHB’nin klinik olarak 3 alt tipi mevcuttur. Bunlar Dikkat Eksikliğinin Ön Planda, Çok Hareketliliğin Ön Planda ve Hem Çok Hareketliliğin Hem de Dikkat Eksikliğinin bir arada gözüktüğü tiplerdir.
DEHB yüzyıllardır bilinen lakin farklı isimlerle anılan bir bozukluktur.1900’lü yıllarda DEHB ye hiperaktivite sendromu, organic hareketlilik, minimal beyin zedelenmesi sendromu ve hiperkinetik dürtü bozukluğu üzere isimler konmuştur. Okul çağı çocuklarında DEHB’nin görülme sıklığı yaklaşık olarak %10 yani yaklaşık her 10 çocuktan bir adedinde görülmektedir. Erkek çocuklarda görülme sıklığı kız çocuklara nazaran 3-5 kat yüksektir.
DEHB belirtileri 3 yaş prestijiyle gözükmeye başlar. Okul devriyle bir arada belirtiler besbelli hale gelir. DEHB’nin büyük oranda genetik ile alakalı olduğu bulunmuştur. Çevresel faktörler ortasında ise parçalanmış aile, gebelik periyodunda toksik hususlara maruz kalma, erken doğum, gebelikte gerilim, gebelikte sigara ve alkol kullanımı, sıkıntı doğum, baş travması üzere nedenler sıralanabilir. Besin boyaları, şeker, katkı hususları, kurşunun DEHB’ye neden olabileceği bilimsel olarak kanıtlanamamıştır.
DEHB ye öteki psikiyatrik bozukluklar %60 oranında eşlik eder. Eşlik eden bozukluklar ortasında en sık olarak Ters Olma Karşı Gelme , Davranım Bozukluğu ve Öğrenme Bozuklukları gelmektedir. Çocukluk çağındaki DEHB yaklaşık %70 oranında ergenlikte de devam eder. Tedavi edilmeyen DEHB li çocukların %90’ı ders başarısızlığı gösterirken yaklaşık %40’ı eğitimlerini yarıda bırakırlar. İlerleyen periyotlarda DEHB tedavi edilmediğinde Davranım Bozukluğu, Depresyon, Telaş Bozuklukları, Husus kullanım Bozuklukları için yer hazırlar.Bu nedenlerden ötürü önleyici tedavi çok kıymetlidir.
BELİRTİLER
- Aşırı hareketlilik, yerinde duramama
- Acelecilik
- Sabırsız olma
- Sıra beklemekte güçlük
- Laf ortasında girme
- Yaptığı işten ya da dersten çabuk sıkılma
- Ders başında uzun mühlet oturamama(Ör: susadım üzere nedenler sunup derse orta verme..)
- Yaşıtlarına nazaran dikkat müddetinin az olması
- Dikkat gerektiren vazifelerden kaçma ör: ders yapmak istememe
- Üzerine aldığı vazifeleri uzun müddette bitirme ya da bitirememe
- Sınavlarda dikkatsizce hatalar(Ör: okuma yanılgıları, süreç yanlışları..)
- Unutkanlık ör: okulda eşya unutma, verilen misyonları unutma…
- Dalgınlık, Dinlemiyormuş üzere gözükme
- Çabuk sinirlenme
- Arkadaşlarıyla anlaşamama, kavga
- Ders başarısızlığı
- İnternet, Bilgisayar ve Telefon Bağımlılığı
- Aile İle çatışma
- Okuldan kaçma
- Okulda disiplin hatası işleme
- Sigara, Alkol, Unsur kullanımı
- Adli Hatalara Karışma
- Yukardaki belirtiler en az iki ortamda (okul, konut, dersane…) bulunmalıdır.
TANI
DEHB tanısı ayrıntılandırılmış Klinik Muayene ile konur.Gerektiği durumlarda testlere gereksinim duyulabilir.
TEDAVİ
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisi psikososyal ve medikal tedavinin bir ortada olduğu çok istikametli yaklaşım ile yapılmalıdır. Her çocuğun tedavisi kendisine hastır. Tedavide kullanılan ilaçlar bağımlılık, uyuşma, gelişme geriliği ya da kısırlık üzere yan tesirleri yoktur.Tam bilakis DEHB de kullanılan ilaçlar bağımlılık tedavisinde de kullanılır.Tedavi yapılmadığında ya da geç başlandığında bu durum çocuğumuzun psikolojisini olumsuz istikamette tesirler.
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU İLE İLGİLİ SORULAN SIK SORULAR
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tedavisi ilaçsız olur mu ???
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu genetik geçişli ve beynin belli bölgelerini etkilediği için birinci ve altın standart tedavisi ilaç tedavisidir. İlaç tedavisine ek olarak davranışçı tedaviler uygulanabilir.Yapılan çalışmalarda davranışçı tedavilerin yalnız başına yapıldığında etkisiz olduğu kanıtlanmıştır.İlaç tedavilerinin aktifliği %90 lara ulaşmaktadır.Sadece davranışçı tedavilerin aktifliği ise %5 ler civarındadır.
- Dikkat Eksikliğinde kullanılan ilaçlar bağımlılık yapar mı ???
Diğer bilinen yanlış bilgilerden bir taneside Dikkat Eksikliği Hiperaktivitede kullanılan concerta, ritalin, medikinet üzere ilaçların bağımlılık yaptığı ile ilgilidir. Tam aksine uygun dozlarda kullanıldığı vakit bu ilaçlar bağımlılığı azaltır.Muhtemelen kırmızı reçete ile yazıldığından insanlarda bu türlü bir yanlış algı oluşmaktadır.
- Dikkat Eksikliğinde kullanılan ilaçlar kısırlık yapar mı ???
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda kullanılan ilaçların kısırlık yapması kelam konusu değildir.
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tedavi edilmezse ne olur ???
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tedavi edilmediği vakit ilerleyen devirlerde çocuklarımızın davranış bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu, depresif bozukluklar, telaş bozuklukları , husus kullanım bozuklukları geliştirmesi açısından yüksek risk taşırlar.
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun tedavi müddeti ne kadardır ???
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu kronik olarak devam eden bir bozukluktur.Yapılan çalışmalarda çocukluk çağında Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tanısı almış çocukların yüzde %65 nin erişkinliktede bu bozukluğu sürdürdüğü bulunmuştur.İlk 18 yaşa kadar alınan tedaviler çocuğumuzun gelecek hayatını çok etkilediğinden çok değerlidir.
- Dikkat Eksikliğinde Hiperaktivite Bozukluğunda kullanılan ilaçlara yazın orta vermek gerekir mi ???
Dikkat eksikliği tedavisi orta vermeden yapılması gerek bir tedavidir.Dikkat yalnızca çocuklarımızın derslerinde değil günlük hayatlarındada çok kıymetlidir.Kullanılan ilaçlar günlük tesirlidir.Günlük tesirli oldukları için beyinde kalıcı hasarlara yol açmaz.Bu nedenlerden ötürü hergün sistemli formda alınması gerekir.Alınmadığı periyotlarda o gün dikkatı azalır.Bu tedavinin eksik kalmasına yol açar.
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tedavisi kaç yaşında başlanır ???
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tanısı konar konmaz tedavis süreçi başlar.Eğer bozukluk çok şiddetliyse ve çocuğumuzun gündelik hayatını çok etkiliyorsa erken ilaç tedavileri başlanabilir.Her çocuğu kendi içerisinde pahalandırmak en uygunudur.
- Aşırı Hareketlilik zeka göstergesi midir ???
Zeki çocuk çok hareketlidir ya da çok hareketli çocuk çok uyanıktır katiyen yanlış olan bir niyettir.Zeka potansiyeli uygun olan çocuklar tıpkı vakitte hareketlerinide denetim etmede sorun yaşamazlar.Çocuğumuzun gelişim seviyesi düştikçe hareketlerini denetim etmekte zorlanacağı için aileler tarafından bu durum çok hareketli olarak kıymetlendirilebilir lakin bu kıymetlendirme yanlıştır.Her çocukta dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olabileceği üzere gelişim geriliği olan çocuklarda da olabilir.
- Çocuklarnın yedikleri şekerli yiyecekler dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu yapar mı ???
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna yol açan nedenler ortasında beslenme bilimsel olarak kanıtlanamamıştır. Çok hareketli olan çocuklar şekerli yiyecek ve içecekleri tüketmeyi severler.Her insan şekerli içecek tükettiği vakit biraz güç artışı olur fakat bu gün uzunluğu sürmez.
- Dikkat eksikliği hiperaktivite tanısı ülkemizde çok mu konuyor ???
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu toplumda görülme sıklığı yapılan çalışmalarda %5-10 arasında değişmektedir.Ülkemizde 6 yaş-18 yaş ortasındaki çocuk sayısı yaklaşık olarak 21 milyondur.Bu sayılara bakarak şu anda tedavi alması gereken çocuk sayısı yaklaşık olarak en az 1.5 milyon çocuk civarıdır lakin şu anda tedavi alan çocuk sayısı yaklaşık olarak 200 bindir.Bu istatistiklere bakarsak şu anda her yüz çocuktan 15 i yaklaşık olarak tedavi almaktadır.
- Dikkat eksikliği hiperaktivite tanısı nasıl konur ???
Dikkat eksikliği tanısı Çocuk ve Ergen Psikiyatristi tarafından yapılan ayrıntılı klinik muayene ve görüşmeyle konur.Tanı koymak için rastgele bir EEG,MR.. üzere testlere gereksinim yoktur.Eşlik eden başka hastalıklar varsa gerekli tetikler hekiminiz tarafından istenir.
- Dikkat eksikliği tedavisinde neurofeedback ya da mental aritmetik üzere yolların tedavide yeri var mıdır ???
Dikkat eksikliği tedavisinde en tesirli sistem medikal tedavi ve buna ek olarak yapılan davranışçı tedavilerdir.Neurofeedback,mental aritmetik ve öbür buna emsal usullerin tıbbi olarak aktifliği kanıtlanmamıştır.
- Dikkat eksikliği olan çocuk nasıl tv,bilgisayar karşısında saatlerce kalabilir ???
En çok sorulan , aileleri çelişkiye düşüren sorulardan bir taneside budur.
- Madem çocuğumda dikkat eksikliği var nasıl olur da saatlerce hareket etmeden tv, bilgisayar karşısında kalabilir???.,
Tv,bilgisayar süratli döngülü, anlık değişimlerin,biraz sonra ne olacak sorusunun (merak) olduğu araçlardır.Aynı vakitte çocuklarda oyun, merak , kazanma, ödül üzere hisleri beslediği için bağımlılık yaratır. Bilgisayar oyunları birebir vakitte çok dikkat gerektirmez.Bilgisayar oyunları çocuklarımızda bir kısır döngü oluşur.Kaybeden çocuk bir daha ki seferde daha düzgün yapacam,bu sefer şöyle oynucam,geçen seferde şundan ötürü yapamadım deyip o ödül sistemini çalıştırmaya devam eder.Aslında ayrıntılı baksak dikkat eksikliği olan çocuklar oyunlardada dikkat etmezler. Bu yüzden tekrar tekrar oynarlar.Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda bağımlılık gelişmeside öteki çocuklara nazaran daha kolay olduğundan bı sistem devam eder.Önce 15 dakika olan müddet yarım saate sonra saatlerce en sonunda da günboyuna döner.
- Dikkat eksikliğinde kullanılan ilaçlar beyne ziyan verir mi ???
Dikkat eksikliğinde kullanılan ilaçlar yaklaşık olarak 50 yıldır kullanılmaktadır.Şu ana kadar beyin hücrelerine ziyan verdiği ile ilgili bilimsel bir çalışma yoktur.
- Dikkat eksikliğine kullanılan ilaçlar kokain, esrar, eroin üzere uyuşturucu unsurlara emsal mi ???
Dikkat eksikliğinde kullanılan ilaçlar psikostimulan kümesinden olup dikkat artıcı özelliği vardır.Bunun dışında uyşukluk yapma,uyutma üzere tesirleri yoktur.Kokain,esrar,eroin üzere unsurların yaptığı hiç bir etkiyi yapmaz.Tam aksine dikkat eksikliği ilaçlar uykuyu açar.
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu büyüyünce ya da resen geçer mi ???
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu kronik bir hastalıktır.Yaş artıkça çocukların kendilerine tahlil üretme sistemlerinin gelişmesi,yaşla bir arada dikkat mühletinin uzaması nedeniyle çocuklar ilerleyen devirlerde hayatlarını çok etkilemeden bu durumla baş edebilirler.Yapılan çalışmalar 18 yaşını bitirmiş çocukların yaklaşık yüzde 30 unda hayatını etkilemeyecek seviyeye geldiğini göstermiştir.Geriye kalan büyük kısımda ise bu durum artarak devam eder.Çoğu erişkin seviyeye gelmiş, çocukluk periyodunda dikkat eksiliği ya da çok hareketliliği olan şahıslar bu durumun farkına varmayabilir.Dikkat eksikliği ve çok hareketlilik ile yaşamaya alışmış bireye bu durum olağan gelebilir.Çoğu vakit bu durumu etrafındaki şahıslar fark eder.Dikkat eksikliği ve çok hareketliliğin çocukluk çağında şiddetli olması erişkin devrinde de bu meselelerin devam edeceğini gösterir..
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda kullanılan ilaçlar uzunluk uzamasını ya da çocuğun gelişimini tesirler mi ???
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda kullanılan ilaçlar dikkatı artırarak uyku ve iştahın azalmasına yol açar. Bu nedenden ötürü çocuklarda tedavinin birinci başlarında kilo kaybı olur. Birçok ailenin başında da çocuğumun uzunluğu kısa kalacak tasası kalır. Aslında bu kilo kayıpları çocuğun fazladan olan kiloların yok olmasından kaynaklanır. Çocuklar ilaç kullandıkça zayıflamazlar. Çocukların uzunluk gelişimini etkileyen en değerli faktör genetiktir. Bu ilaçlar büyüme gelişme genleri etkilemediği için büyüme gelişme geriliğine yol açmazlar.
