Yaptığınız tüm diyet teşebbüsleri olumsuz sonuçlanıyor, karbonhidratlı besinlerle mutsuzluğunuzu yatıştırmaya çalışıyor, bir anda kendinizi tıkınırcasına yiyerek ipin ucunu kaçırdığınız yerde buluyorsanız dikkat! “Duygusal Yeme Sendromunuz” olabilir. Araştırmalara nazaran; obezitesi olan bireylerin birçoklarında mani olamadıkları tıkınırcasına yeme atakları olduğu görülüyor. Çökkünlük, değersizlik, mutsuzluk vb. belirtiler tıkınırcasına yemek yemeye teşvik ediyor. Yemek yiyerek olumsuz hislerini yatıştırdığını düşünen bu şahıslarda; depresyon ve anksiyete bozukluğu görülüyor.Psikiyatrist Dr. Hakan Karaş, duygusal yeme sendromu hakkında bilgi verdi.
- Olumsuz Hisleri Yatıştırmak İçin Tıkanırcasına Yiyorlar
İnsanlar yalnızca beslenmek yani karınlarını doyurmak için yemek yemezler. Yemek yemek en önemli haz kaynaklarından biridir. Yemek kültürünün bu kadar gelişmiş olmasının ve birçok görüşmenin yemek eşliğinde yapılmasının nedenlerinden biri de budur. Yemek yeme bir haz kaynağı olmasının yanı sıra; tıpkı bütün haz verici hususlar üzere vakitte olumsuz hislerimizi da yatıştırma potansiyeline sahiptir. Yani ‘duygusal yeme sendromu’ yalnızca tıkınırcasına yeme bozukluğu olan ya da obezitesi olan bireylere has bir durum değildir. Hepimiz vakit zaman kendimizi daha âlâ hissetmek için yemek yeriz. Ancak ‘tıkınırcasına yeme bozukluğu’ olan bireyler bunu çok sık yaparlar ve yemekle hislerini yatıştırma davranışı onlarda süreğen bir örüntü haline gelir. Başka bir deyişle bunu sınırlayamazlar ve denetimden çıkar.
- Depresyon Metabolizmayı Yavaşlatıyor
Araştırmalar obezitesi olan şahısların birçoklarında pürüz olamadıkları tıkınırcasına yeme atakları olduğunu gösteriyor. Gerilim ve duygusal zorlanma ne kadar fazlaysa bu şahıslarda tıkınırcasına yeme atakları o derece ağır ve sık yaşanıyor. Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan şahıslar, önlenemez bir çok yeme atağından çabucak sonra; suçluluk, pişmanlık ve tiksinti hisleri yaşıyorlar. Önlenemez yeme ataklarının çabucak öncesinde ise çoklukla olumsuz hisler bulunuyor. Örneğin; çökkünlük, değersizlik, mutsuzluk, tasa ve öfke üzere birçok his, bu bireyleri tıkınırcasına yeme atağına sevk edebiliyor. Depresyon ve anksiyete bozukluğu yaşayan şahıslarda ise tıkınırcasına yeme bozukluğu, çok sık eşlik eder. Ayrıyeten depresyonda olan yahut anksiyete bozukluğu yaşayan birinin bu hislerle diğer ‘normal’ yollarla baş edebilme kapasitesi epeyce zayıf olduğundan ötürü yeme üzerindeki denetimleri çok zayıflar. Bir bireyde depresyon yahut anksiyete bozukluğu üzere bir rahatsızlık varsa bu rahatsızlıklar tedavi edilmeden tıkınırcasına yeme ataklarını denetim edebilmesi çok zordur. Depresyon ayrıyeten bedenin metabolizma suratını da yavaşlatır. Yani diyet yapmalarına karşın kilo veremeyebilirler. Tüm bunlar bireyde iradesizlik ve çaresizlik hissine yol açıp durumu daha da kötüleştirebilir.
- Kontrolün Kendinde Olmadığını Düşünen Bireyler Diyet Yapamıyor
Tıpkı sigarayı bırakma isteği, tertipli antrenman yapma isteği, ya da kronik bir hastalığa yakalandıktan sonra hayat stilini değiştirmek isteyen şahıslarda olduğu üzere obezitesi olan bireyler de daima olarak diyet yapma/yapamama ikilemi ile karşı karşıya kalıyorlar. Bu durumda kişinin kendi kapasitesine olan inancı ne kadar fazla ise bu dönüşümleri gerçekleştirme mümkünlüğü o kadar fazla oluyor. Şayet kişi, denetimin kendinde olmadığını düşünüyorsa yani bilimsel tabirle ‘kontrol odağı dışsal’ ise bu dönüşümü nitekim de gerçekleştiremiyor. Kendi hayatı üzerinde tesirli olma hissi yerleşmeden diyet ve ömür üslubu değişikliği yapması zorlaşıyor.
- Öncelikle Duygusal Yeme Sendromuna Yol Açan Nedenler Tedavi Edilmeli
Depresyon-obezite-aşırı yeme döngüsünden kurtulmak için öncelikle kişinin âlâ bir duygudurum içinde olması gerekiyor. Kendini âlâ hissetmeyen birinin hayat stilini değiştirmesi epeyce zordur. Ama her şeyden evvel şayet şahısta klinik olarak; depresyon, anksiyete bozukluğu, tıkınırcasına yeme bozukluğu, vs. üzere psikiyatrik bir rahatsızlık varsa bunun tedavi edilmesi gerekiyor. Ayrıyeten hem depresyona hem de iştah artışına neden olan bilhassa tiroid bozuklukları üzere tıbbi nedenlerin araştırılması gerekiyor. Duygusal yeme alışkanlığı ve tıkınırcasına yeme, hayatın erken periyotlarında aile içinde edinilen bir alışkanlıktır.
- Duygusal Yemeden Kurtulmak İçin…
Kişinin ne vakit yediği, yeme-açlık-duygu bağlantısı, diyetin içeriği, öğün büyüklüğü ve sayısı yeme alışkanlığının en değerli bileşenleridir. Depresyon ve öbür psikiyatrik tablolar tedavi edildikten sonra, kişi yeme alışkanlığını ailesi ile de işbirliği yaparak değiştirmesi gerekir. Duygusal gereksinimlerle ilgili farkındalığın artırılması, yeme tertibine olumlu katkı sağlar. Ayrıyeten fizikî aktivitenin de artırılarak günlük rutine dahil edilmesi serotonin düzeylerini düzenler ve beyindeki ödül merkezine uyarıcı tesirler yapar. Böylece kişi, yeme üzerinden ödül merkezini uyarmaya daha az gereksinim duyar. Karbonhidrat (şeker, hamur işi, vs.) içeren besinler haz kaynağı ve yatıştırıcı olarak daha çok kullanılır. Kişinin diyetindeki besin çeşidine daha çok yer verip karbonhidrat oranını azaltması da karbonhidratın ödül olarak kullanılma alışkanlığını azaltır. Tüm bunlarla birlikte kişinin yeme dışındaki haz ve ödül kaynaklarını öbür toplumsal ve fizikî faaliyetlerle zenginleştirmesi, ödül olarak yiyeceklere daha az gereksinim duymasını sağlar.