Son vakitlerde konuştuğum her iki- üç bireyden biri (aslında hepsi lakin haydi abartmış olmayalım) mutsuzluktan yakınıyor, kendini makus hissettiğini, buhranda olduğunu söylüyor. Ve gerisinden ekliyor, ‘Hayat şartları malum, bu evrede delirmeyelim de ne yapalım’. Yanlış anlaşılmasın, bu bireyler bana hasta olarak başvuranlar değil. Eş, dost, sokakta karşılaştıklarım, bakkal, taksi sürücüsü v.b.
İçinde bulunduğumuz şartların az ya da çok hepimizi olumsuz etkilediği, badireye soktuğu yadsınamayacak bir gerçek Lakin gündelik dertlerle ruhsal bir hastalık olan depresyonu birbirine karıştırmamak gerek.
Depresyon ruhsal rahatsızlıklar ortasında en yaygın olanlardan biri. Her dört bireyden biri hayatının bir evresinde depresyon geçirebiliyor. Bayanlarda daha sık gözükmekle birlikte bu durumun bayanların daha sık ruhsal yardım istemesine bağlı olup olmadığı tartışmalı. Erkekler ruhsal kahırlarını daha çok kabullenip profesyonel yardım alma yoluna gitgide bu oran birbirine daha çok yaklaşacaktır.
Depresyon sıklıkla 18-45 yaşları ortasında görülüyorsa da günümüzde çocukluk hatta bebeklik çağı depresyonlarına sık rastlıyoruz.
Peki nedir bu depresyon?
-
Canınız hiçbir şey yapmak istemiyorsa,
-
Yaptığınız hiçbir şeyden zevk alamıyorsanız,
-
Kendinizi daima mutsuz, neşesiz hissediyorsanız,
-
Eskiden zevk aldığınız şeylerden keyif alamıyorsanız,
-
İnsanlardan uzak kalmak istiyorsanız
-
Canınız kimseyle konuşmak, vakit geçirmek istemiyorsa,
-
Geleceğe daima karamsar, umutsuz bakıyorsanız,
-
Sürekli geçmişte yaşanmış olumsuz olaylara başınız takılıp kalıyorsa,
-
Hep olumsuz düşünüyor ve her şeyin yalnızca olumsuz yanını görüyorsanız,
-
En kolay kararları bile vermekte zahmet çekiyorsanız,
-
Dikkatinizi bir türlü toparlayamıyorsanız,
-
Hiç hareket etmek istemiyorsanız,
-
Kendinizi daima yorgun, bitkin, halsiz hissediyorsanız,
-
İçiniz daima huzursuzsa,
-
Çok uyuyor ya da uykuya dalmakta ve/veya sürdürmekte zahmet çekiyorsanız,
-
Çok yiyorsanız yahut iştahınız kesilmişse,
-
Sürekli mevti düşünüyor, kendinizi ölmüş görmeyi umuyor yahut mevt planları yapıyorsanız,
-
Eskisine nazaran daha sonlu, kırıcı yahut çok kırılgan-alıngansanız
DEPRESYONDA olduğunuzu düşünebilirsiniz. Depresyonun bir hastalık olarak var olduğunu söyleyebilmek için üstte saydıklarımızın en az beşinin en az 15 gündür daima yahut günün büyük kısmında olması gerekir. Ayrıyeten hastalık diyebilmek için; yaşanan badirelerin ömrünüzün pek çok alanını önemli biçimde olumsuz tarafta etkilemesi gerekir. Depresyondaki kişinin aile, iş, toplumsal ve özel ömrü önemli biçimde bozulur. Ne aile üyeleriyle ne de arkadaş ortamıyla sağlıklı münasebet götüremez hale gelirler. Çok sonlu ve tepkisel hatta kırıcı olduklarından ve birebir vakitte çabuk kırıldıklarından ve sıkıldıklarından ötürü ilgileri hasar görür. Zati bu devirde kimseyi de görmek istemezler. Dikkatleri çabuk dağıldığından, daima olumsuz düşündüklerinden ve çalışma güçleri olmadığından iş performansları düşer, hatta vakit zaman işlerini kayıp bile edebilirler.
Depresyon hayatı derinden etkileyen ve acı veren bir hastalıktır. Ayrıyeten nedeni bilinmeyen ve yapılan tetkik ve tedavilere karşın düzelmeyen ağrılar- bilhassa baş, boyun, bel ağrıları-, mide rahatsızlıkları, kaşıntılar; kronik hastalığı olanların tedaviye karşın düzelmeyişi- şekerin yahut tansiyonun inip çıkması depresyona bağlı olabilir.
Depresyon ilerledikçe hastaların umudu giderek azalır, bir daha iyileşemeyeceklerini, hiçbir şeyin eskisi üzere olamayacağını hatta daha da berbata gideceğini düşünürler. Ömür manasını yitirmeye ve yaşamak külfet olmaya başlar. Bu periyotta vefat fikirleri de ağırlaşır. ‘Ölsem de kurtulsam’ ‘Sabaha uyanmasam’ üzere niyetler bazen daha da ilerleyerek kendini öldürme planları yapmaya dönüşür. İntiharın en sık görüldüğü hastalıklardan biridir depresyon.
Depresyon belirtileri hepimizin gündelik hayatta yaşadığı şeyler. Yazıyı okuduğunuzda ‘Evet bunlar ben de var, o vakit ben de depresyondayım’ diyenlerin sesini duyuyorum. Öncelikle bu kararı vermeyi katiyetle bir uzmana bırakın. Yazıda okuduklarınız sizi bir uzmana yönlendirici olmaktan öteye geçmemeli. Hele hele de kendinize depresyon tanısı koyup yakınınızdaki şahısların kullandıkları ilaçları kullanmaya kalkmak hayli kusurlu bir yaklaşım olacaktır. Hasta kadar hastalık vardır kelamı ruhsal rahatsızlıklar için ziyadesiyle geçerli. Ayrıyeten, teşhis koymak, ilaç kullanılması gerekip gerekmediğine karar vermek kademelerinden bir uzman yardımıyla geçildikten sonra ilaç seçimi de çok ihtimamlı yapılmalıdır. Hastalık birbirine misal görünmekle birlikte ilaç seçiminde şahısların bünyesel özellikleri, başka hastalıkları ve/veya daima kullandıkları ilaçlar üzere pek çok faktör göz önünde bulundurulmalıdır. Hepsinden değerlisi de hiçbir vakit ilaç tek tedavi usulü olamaz. Şahısla yapılan görüşmeden başlamak üzere her kademede tedaviye yönelik adımlar görüşmeler de atılmaktadır.
Sonuçları bu kadar önemli olan depresyon tedavi edilebilen bir hastalıktır. Tedavi edilmezse 6 ayda resen düzelebilir. Lakin bu 6 aylık müddette hastanın pek çok kaybı olur. Bu nedenle kişi bu belirtileri fark edip baş edemediğini hissedemediği anda profesyonel yardım için başvurmalıdır.
Neden yardım için başvurulmaz?
Toplumumuzda psikiyatriste başvurmak ne yazık ki çok onay gören bir tavır olmamaktadır. Şahıslar bu çeşit problemlerle baş edemiyor olmayı bir hastalık değil de zayıflık, güçsüzlük, iradesizlik üzere algıladıklarından kendileri halletmeye çalışırlar. Yapamadıklarında ise utandıkları, ayıp üzere algıladıkları için bir uzmana gitmek istemezler. Böylelikle sorun hallolmadığıyla kalmayıp kişinin problemleri daha da derinleşir. Hem fizikî hem ruhsal sıhhati bozulur. Hayat sevinci kaybolur, ilgileri tahminen de tamir olmayacak halde bozulur. Özcesi ömür kalitesi düşer. Uzmana başvurmamanın kıymetli nedenlerinden bir başkası de etraftan alacakları yansıdan korkmak, rahatsız olmaktır. Psikiyatriste gitmek rastgele bir doktora gitmekten epey farklı algılanmakta hala toplumumuzda. ‘Ancak meczuplar doktora gider’ ‘Kendin halledebilirsin’ ‘ Bunları sorun edecek ne var?’ ‘ Abartıyorsun, yok senin bir şeyin’ ‘Özel hayat kimseyle paylaşılmaz’ stili yorumlar nedeniyle hastalar anlaşılamadıklarına inanarak daha da içlerine kapanabilir ve yardım almaktan kaçınabilirler. Ayrıyeten umutlarını büyük ölçüde kaybetmiş bu şahıslara nazaran hiç kimse – tabip bile olsa- onları anlayamaz, yardımcı olamaz.
Ayrıca ilaçla ilgili kanılar de epeyce olumsuzdur. İlaçlar kilo aldırır, uyutur, uyuşturur, bağımlılık yapar halindeki kanılar toplumda epey yaygındır. Komşuların, akrabaların niyetleri tabibin niyetlerinin önüne geçer birden fazla vakit. Bazen bir komşunun kullandığı ilacı eza hissettikleri anda kullanmaya başlarlar. Bazen de etraftakilerin kelamlarını doktorunkinden daha da önemseyerek ilaçları- hekim önermiş bile olsa- almaktan kaçınır, kendi iradeleriyle bu sıkıntıyla baş edebileceklerini düşünürler.
Depresyon tedavisinde ilaçların rolü epeyce değerlidir. İlaçlar hastaların uyku, iştah sisteminin olağana dönmesinde, güçlerinin artmasında, canlılık kazanmalarında, zorluklarla baş etme güçlerini arttırmalarında tesirli olur. Kimyasal unsur olduklarından elbette birtakım yan tesirleri olabilir. Lakin bu tesirler daha tesir başlamadan evvel, ekseriyetle birinci hafta içinde ortaya çıkar ve kısa vakitte kaybolurlar. İlaçların tesirleri ikinci haftadan itibaren hissedilmeye başlanır. Öncelikle uyku sisteme girer, şahıslar daha sakin olurlar, yaşadıklarının üzerinde daha az dururlar ve daha az karamsar olurlar. Tahammül güçleri ve güçleri artar. Motivasyon ve güç kişinin kendiyle, fikir ve hisleriyle baş edebilmesi ve sağlıklı tahliller üretebilmesi için vazgeçilmez öğelerdir. İlaçlarla sağlanan bu uygunluk hali depresyon tedavisinde ve önlemesinde kalıcı adımlar atabilmenin yolunu açar. Kendini daha sakin ve canlı hisseden kişi depresyona kendisini yatkın kılan niyet biçimlerini bir uzmanında dayanağıyla fark eder ve istediği oranda değiştirme gücünü kendinde bulmuş olur. Kanıların daha sağlıklı olanlarla yer değiştirmesi depresyonun hem uygunlaşmasını sağlar hem de tekrarları büyük ölçüde önlemiş olur.
İlaçlar başlandıktan bir-iki hafta sonra hastalar kendini giderek daha uygun hissederler. Bu yeterlilik hali inişli- çıkışlıdır ve bir mühlet sonra sisteme oturur. Anacak depresyon bilhassa de birinci bir yıl içinde çok tekrarlayan bir hastalık olduğundan ilaç tedavisine en az bir yıl- düzelmiş olunsa bile- devam etmek ve nizamlı olarak ayda bir doktora gitmek gereklidir. Böylelikle depresyon ataklarını tekrar etmesi de bir ölçüde engellenmiş olur. İlaç kesinlikle tabip denetiminde kullanılmalı ve bırakırken de uzmana uyularak yavaş yavaş bırakılmalıdır. İlacı birden bırakmak epeyce önemli yan tesirler gelişmesine neden olabilir. Tedavinin her şamasında mümkün yan tesirler ve ilacın ne ölçüde tesirli olduğu uzman tarafından değerlendirilmelidir. Gerekli durumlarda ilacın dozu azaltılabilir yahut arttırılabilir. Ya da ilaç eklenebilir yahut değiştirilebilir. Böylelikle tedavi daha yanlışsız biçimde yapılmış olur. Her durumda tabibi haberdar etmek ve tek başına karar vermemek kıymetlidir.
Depresyon tedavisinde ilaç kadar tesirli olabilecek bir usul de psikoterapidir. Psikoterapi , hastayla yapılan görüşmeler yoluyla kişinin yaşama bakışındaki kendine ziyan veren yaklaşımları bulmasına yardımcı olur ve omurdaki problemlerle baş etme marifetlerini ne kadar geliştirebilirsek meseleler bizi o kadar az tesirler. Gerilimi azaltmak yahut ortadan kaldırmak mümkün değildir. Lakin gerilimle sağlıklı bir uğraş usulüyle baş etmeyi öğrenmek son derece imkanlı ve ruh sıhhati açısından hayli faydalıdır. Depresyonun nedenleri bulmaya, gerekirse de depresyonu tetikleyen fikir biçimlerini ve inanç sistemlerini bulup fark etmeye ve değiştirmeye yönelik tedaviler depresyonun hem şu an var olan seyrinin düzelmesine hem de ilerideki yaşama bakış açısına yönelik olarak olumlu tesirler de bulunacaklardır.
Depresyon bir acizlik, zayıflık ya da bir mukadderat değildir bir ruhsal rahatsızlıktır. Yanlışsız tedavi edildiğinde şahıslar her alanda eski performansına kavuşabilirler. Hatta depresyon yaşamış ve yenmiş olmanın haklı gururu ve bir şeyi- epey da güç bir şeyi- başarmanın vermiş olduğu özgüvenle ve depresyon sırasında hayattan nasıl zevke alamadıklarını görerek yaşama daha sıkı ve daha sağlıklı bağlarla tutunurlar.
Bu kadar acı veren ve hayatı çekilmez kılan bu hastalıktan kurtulmak ve tekrarlamasını önlemek o kadar da güç değildir. Size sunulan kısıtlı ömrü istediğiniz ve hayal ettiğiniz üzere geçirmeye ne dersiniz?
