Depresyon şu anda dünyada en fazla yeti kaybı oluşturan hastalıklar sırasında dördüncüdür, 2020 yılında ise ikinci sırada olacaktır. Gelişmiş ülkelerde ise yeti kaybı açısından daima birincidir. Tıpkı vakitte yeterli tedavi edilmemiş depresyon alkol ve unsur kullanım problemlerine, diğer ruhsal hastalıklara da taban hazırlamaktadır. Uzamış ve düzgün tedavi edilmemiş depresyon bedensel hastalıklara da yer hazırlamakta ve diyabet, kalp hastalıkları üzere bedensel hastalıkların gidişini kötüleştirip mevt riskini dahi arttırmaktadır. Günlük hayatta vakit zaman herkes kendini mutsuz, üzgün hissedebilir hatta hiç bir şey yapmak istemeyebilir. Buna neden olan şartlar ortadan kalktığında ise bu niyetler süratlice düzelir. Olağan moral bozukluğu ile depresyon ortasında kıymetli belirteçler vardır. Depresyon hastalığı, ruhsal bir çökkünlük halidir. Depresyonda yalnızca üzgün, mutsuz olmak değil tıpkı vakitte karamsarlık, çaresizlik hisleri baskındır. Değersizlik ve yetersizlik fikirleri şahısta hakimdir. Bu fikirlere sıklıkla bedensel belirtiler eşlik eder. Uykusuzluk, iştahsızlık, kilo kaybı, halsizlik, yorgunluk gibi…
Genel olarak toplumda major depresyon sıklığı %8-10 ortasında görülmektedir. Hayat uzunluğu depresyon riski bayanlarda %10-26, erkeklerde %3-12 dir, yani yaklaşık her 10 erkekten biri ve her 4-5 bayandan bir tanesi hayat uzunluğu en az bir defa depresyon hastalığına yakalanacaktır. Şu anda dünyada en fazla yeti yitimine neden olan hastalıklar ortasında 4. Sıradadır. Gelişmiş ülkelerde ise yeti kaybı açısından birinci sırada gelmektedir.
DEPRESYON İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ
- Kadın olmak
- Küçük yaşta ebeveyn kaybı
- Alkol unsur berbata kullanımı
- Anksiyete bozuklukları
- Düşük sosyoekonomik düzey
- Boşanmış olma, farklı yaşama
- Yaşam olayları, gerilim etkenler (işsizlik)
- Daha evvel depresyon geçirmiş olmak
- Kişilik yapısı
- Çocuklukta örselenme öyküsü
- Bazı ilaçlar
- Hormonal değişiklikler
- Tıbbi hastalıklar
DEPRESYONUN NEDENLERİ
Depresyon bir çok nedene bağlı ortaya çıkabilen klinik bir tablodur. Genel kabul gören görüş beyinde kimyasal iletimde rol alan unsurlarla ilgili bir dengesizliğin olmasıdır. Serotonin ve noradrenalin ölçüsündeki azalma ve dopamin fonksiyon bozukluğu en net gösterilmiş kimyasal değişikliklerdir. Yeniden genetik etkenlerin rol oynadığı çok uzun vakittir kabul görmektedir. Birinci derece akrabalarında depresyonu olan şahısların %5-28 ortasında hastalığa yakalanma riski tanımlanmıştır. Üstelik bu artmış riskin, çevresel etkenler ve yetiştirlme şekliyle bağlantılı olmadığı da ortaya konmuştur. Depresyonda bir çok psikososyal etkenin rolü ortaya konulmuştur. Benlik hürmetinin düşük olması, erken çocukluk çağlarında istenmeyen olaylar,boşanma, vefat üzere kayıplarla bağlantılı yas süreçleri, uzun müddet işsiz kalma, toplumsal dayanaklardan mahrum olma üzere birçok faktörün depresyonun ortaya çıkmasını kolaylaştırdığı bildirilmiştir.
BELİRTİLER
En az 2 hafta devam eden aşağıdaki belirtilerden en az beşinin varlığı depresyon tanısı koydurur
- Depresif ve çökkün duygudurumu
- İlgi kaybı, zevk ve haz alamama, güç kaybı
- Uyku azalması ve artması
- Benlik saygısında düşüş ve kendine inancın azalması
- Suçluluk ve değersizlik düşünceleri
- Yineleyen ölüm-intihar düşünceleri
- Konsantrasyon bozukluğu ya da kararsızlık
- Psikomotor ajitasyon ya da retardasyon
- Kilo kaybı ya da kilo alımı
Bu beliritilerin varlığı depresyon tanısı koydurmakla birlikte, depresyonu taklit eden altta yatan bir tıbbi hastalık olup olmadığı araştırılmalıdır. Hipotiroidizm, anemi, parkinson hastalığı, kronik böbrek yetmezliği üzere bir çok endokrin, enfeksiyöz ve nörolojik hastalıklar gibi… Bitkinlik, kilo kaybı, kas zayıflığı, uykusuzluk üzere belirtiler hem depresyonda hem başka tıbbi hastalıklarda ortaktır. Şayet belirtiler depresyonu taklit ediyorsa yani altta yatan diğer bir hastalığa bağlı ise, hastalığın spresifik tedavisi sonrasında ortadan kalkacaklardır.bu nedenle depresyon teşhisine karar vermeden evvel altta yatan öbür bir hastalık olup olmadığının araştırılması gerekmektedir.
Depresyon klinik olarak bir çok psikiyatrik hastalıkla da birlikte bulunabilir. Anksiyete (kaygı) bozukluğu, deprsyona en sık eşlik eden ruhsal hastalıktır. Anksiyete belirtileri her vakit intihar riskinde artma ve tedaviye ahenkte azalmaya neden olur. Ve psikososyal fonksiyonları daha fazla bozar. Anksiyete (kaygı) bozuklukları ortasında en sık yaygın anksiyete bozukluğu depresyona eşlik ederken, panik bozukluk, toplumsal fobi ve travma sonrası gerilim bozukluğu da depresyon hastalarında sıkça gözlemlenmektedir.
HASTALIK SÜRECİ VE SONLANIM
Depresif ataklar genel olarak 20 li yaşlarda başlar ve 30-40 lı yaşlarda ikinci bir ağırlaşma görülür. Ataklar birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilir. Bir major depresif atağın ortalama 6 aylık müddet içinde düzelmesi beklenir. İntihar oranları major depresyonda % 10 civarındadır. İntihar riski belirtilerin şiddeti ile her vakit orantılı değildir. Yaşlılarda intihar mümkünlüğü gençlere nazaran iki kat daha fazüm intiharların ise %70’i depresyon hadiseleridir. Hastaların kıymetli bir kısmının ayaktan tedavisi düzenlenir. Fakat önemli intihar kanısı olanların, kendine ve etrafına ziyan verme eğilimi olanların, yeme reddi olanların, psikotik özellik gösterenlerin, ayaktan tedaviyi sürdürme zahmetleri olanların yatırılarak tedavi edilmesi gerekmektedir.
İlk ataktan sonra yineleme mümkünlüğü %50, ikinci depresyon atağından sonra yineleme olasığı %70, üçüncü depresyon atağından sonra ise %90’ın üzerindedir. Ataklar ortasında tedavi ile sağlanan hastalık belirtilerinin olmadığı ve tam fonksiyonelliğe dönüşle karakterize düzelme/iyileşme devirlerinin ne kadar süreceğini kestirmek mümkün değildir. Bu bireyden şahsa hatta birebir kişi de bile değişiklik gösterir.
İyileşme dönmeleri olmaksızın en az 2 yıl boyunca devam eden hafif derecede depresyon belirtilerinin olduğu (bu belirtiler içinde suçluluk hisleri, intihar kanıları ve psikomotor değişiklikler bulunmaz), toplumsal ortamlarda çekilmenin besbelli olduğu depresif sürece ide ‘distimi’ denir. Distimi de tabiatıyla düzelme periyotları yoktur.
Tedavi edilmeyen depresyonda 1 yıl içinde %40 tabiatıyla düzelme beklenir, %40 klinik tabloda bir değişiklik olmaz ve depresyon yaşayan şahısların %20 sinde distimik bozukluk gelişir, kronikleşir. Hastaneye yatırılarak tedavi gören depresyon hastalarının %10’u intihar ile hayatlarına son verirler.
TEDAVİ
Depresyon tedavisinden öncelikli olarak yapılması gereken, atağın şiddetinin belirlenmesidir. Zira, önemli intihar kanısı olan olaylarda, yeme reddi olanlarda,psikotik (kişinin gerçekliği kıymetlendirme yeteneğinde bozulma) özelliklerin varlığında ve ayaktan tedaviyi sürdürmekte zahmet çeken olgularda hastaneye yatış gerekebilmektedir. Hastaneye yatış gerektirmeyen hafif ve orta şiddetteki depresyon hastalarında ayaktan tedavi düzenlenir.
Tedavide antidepresanlar ve psikoterapiden yararlanılır. Seçilmiş olaylarda elektrokonvülsif tedavi (EKT) uygulanır.
Antidepresan tedaviye, tedaviye cevabın başlamasından itibaren 6-9 daha devam edilip sonrasında ilaçsız izleme geçilir. Bu yaklaşıma sürdürüm tedavisi ismi verilmektedir. Antidepresanlar, tesir ve yan tesirleri ile ilgili bilgileri ‘ilaçlar’ kısmından okuyabilirsiniz.
Hastalara antidepresan tedavilerin yanında psikoterapiler uygulanmaktadır. Bu tedaviler çeşitli kuramlara dayanan ve yıllar içinde bilgi birikimiyle temelleri oturtulmuş yollardır. Bu tedaviler psikanaliz denilen insanın ruhsal çatışmalarını çözmeye yarayan tedaviler ile bilişsel-davranışçı terapi denilen insanın fikir yapısındaki olumsuz niyet kalıplarını ve davranış kalıplarını fonksiyonel olanlar ile değiştirmeye yarayan tedavilerdir. Bilhassa, çevresel yüklenmelerin, gerilim faktörlerinin ağır tetikleyici olduğu depresyonda psikoterapinin yararlığı gözardı edilemez. Bunlar dışındaki kuramlara dayanmayan, hastaya akıl öğretmeye yahut hayatına çeki tertip vermeye yarayan, uğraşları tedavi edici teşebbüsler yahut terapiler diye kabul etmek hakikat değildir. Bunlar hastaları gündelik avuntularla oyalamaktadır.
Sonuç olarak, depresyon psikiyatrik hastalıklar için en yaygın olan ve en çok yeti kaybı yapan hastalıklardan birisidir. Yalnızca uzman şahıslarca, süratlice tanısı konup tesirli tedavi edildiğinde bir toplumun sıhhatini olumlu istikamette etkilemektedir.