Demans, beynin bilişsel fonksiyonları dediğimiz hafıza, dikkat, konsantrasyon, yargılama, karar verme, konuşma üzere yeteneklerinin rastgele bir sebeple azalmasıdır. Unutkanlık, baş karışıklığı, günlük işlerini planlamada ve yapmada zahmet, eşyaları yanlış yerlere koyma, kolay sözleri unutma, davranış ve mizaç değişiklikleri ile kendini gösterebilir. En sık bilinen demans Alzheimer Hastalığı olsa da beyinde yıkıma sebep olan her durum demans nedeni olabilir. Baş travmaları, kimi vitamin eksiklikleri, alkol bağımlılığı, diyabet, tiroid hastalıkları, beyindeki damar tıkanıklıkları, beyni etkileyen enfeksiyonlar ya da bağışıklık sistemi hastalıkları üzere tıbbi durumlar da demans gelişmesine sebep olabilir.
Alzheimer Hastalığı
En sık demans sebebi Alzheimer hastalığıdır. 65 yaş üzerindeki bireylerde görülme oranı %10 iken yaş ilerledikçe bu oran artar. Yaş dışında başka risk faktörleri düşük eğitim düzeyi, genetik (birinci derece akrabalarında Alzheimer Hastalığı olanlarda risk artar), Down Sendromu, baş travması, kalp hastalıkları, alkol kullanımı ve depresyondur. Nizamlı beslenme, antrenman ve zihinsel aktivitelerin hastalıktan esirgeyici olduğunu gösteren çalışmalar da vardır.
Alzheimer Hastalığında beyin hücrelerinde biriken olağandışı proteinler nedeniyle hücrelerin çalışamaz hale geldiği bilinmektedir. Günümüzde hala bu birikimi engelleyecek bir tedavi yoktur. Uygulanan tedavilerde emel hastanın ve bakım veren şahısların ömür kalitesini arttırmak hedeflenmektedir. Bu hedefle en yaygın olarak zihinsel işlevlerin kaybını yavaşlatacak demans ilaçları kullanılır ve bunun yanında ortaya çıkan psikiyatrik belirtileri düzeltecek psikiyatrik tedaviler de eklenebilir.
-
Hastalığın birinci evresinde beyin hücreleri ziyan görmeye başlamış olsa da unutkanlık olmayabilir.
-
İkinci evrede hastada hafif unutkanlıklar, anahtar ya da gözlük üzere eşyalarını bulamama, ocakta yemek unutma, tekrar tekrar tıpkı şeyleri sorma ya da daha evvel anlatmamış üzere tıpkı olayları anlatma görülür.
-
Üçüncü evrede konuşurken söz hatırlamada zorlanır, isimleri unutmaya başlar ve sıklıkla eşyalarını kaybeder.
-
Dördüncü evrede hafıza sorunları artar, içine kapanır, inatlaşma, çabuk sonlanma başlar. Aşina olduğu rutin işlerini yapamaz hale gelir.
-
Beşinci evrede yer ve vakti karıştırır, nerede olduğunu ve oraya nasıl geldiğini bilemeyebilir, konutun yolunu bulamayabilir, objeleri tanımakta zorlanır, banyo yapma, yemek yeme, giyinme üzere işleri yardımsız yapamaz. Bu evrede hafıza zahmeti orta derecede demans düzeyindedir.
-
Altıncı evrede tabiatıyla konuşmada zorlanır, idrar ve dışkı denetimi bozulabilir, etrafındakileri tanıyamayabilir, anksiyete (korku), uykusuzluk, hayal görme ya da paranoya üzere psikiyatrik belirtiler görülebilir.
-
Yedinci evrede konuşma yeteneği epey azalmıştır, yutma zahmeti olabilir, daima bakıma muhtaç durumdadır.
Alzheimer hastalığı olanların çoğunluğunda davranış değişiklikleri ve psikiyatrik belirtiler de görülmektedir. Depresyon, anksiyete, yalnız kalma korkusu, hedefsiz gezinmeler, sonluluk, saldırganlık, hayal görme, birilerinin ona ziyan vereceği ya da eşyalarını çaldığına yönelik yanlış inançlar ve uykusuzluk görülebilecek psikiyatrik durumlardır. Bu kademede nörolojik tedavinin yanında psikiyatrik tedavinin de başlaması gerekir.