ÇOCUKKEN İSTİSMARA UĞRAMAK
YETİŞKİN PERİYOTTA DE RUHSAL PROBLEMLERE YOL AÇIYOR
Tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de çocuk istismarlarının birçoğu çocuğun ya yakın etrafı tarafından gerçekleşiyor ya da tekrar yakın etrafı tarafından yaşanan bu istismara sessiz kalınıyor. Halbuki çocuklukta yaşanan bu istismara sessiz kalmak ve çocuğa gerekli takviyenin verilmemesi yetişkin periyotlarında; unutkanlık, beyin gelişiminin yetersiz gelişmesi, bağlanma sorunu ve yeme bozuklukları üzere birçok ruhsal ve bedensel problemlere yol açabiliyor. Psikiyatrist Dr. Hakan Karaş, çocukluk yıllarında ihmal edilmiş ya da istismara maruz kalmış erişkinlerde en sık ortaya çıkan rahatsızlıklar hakkında bilgi verdi.
- Özgüven Hisleri Zedelenir
Çocukluk yılları bireyin kişiliğinin geliştiği ve zorluklarla başa çıkmayı öğrendiği yıllardır. Bilhassa uzun vadeli fizikî ya da cinsel istismara maruz kalan çocukların, temel inanç hisleri sarsılır. Kendilerine, öteki insanlara ve dünyaya olan inançları olumsuz tarafta etkilenir. Fizikî, cinsel ya da duygusal istismar ortamında büyüyen çocukların özgüven duygusu zedelenir. Bu şahıslar hem duygusal zorlukları öbür şahıslara oranlara daha fazla yaşarlar hem de bu duygusal zorluklarla başa çıkma mahareti edinecek donanımı tam da bu istismar edici ortam nedeniyle öğrenememiş olurlar.
Araştırmalara nazaran; çocukluk çağında yaşanan travmaların çoklukla çocukların birinci bağlandığı figürler (annesi, babası, akrabaları ya da ailesinin tanıdıkları) tarafından gerçekleştiğini göstermektedir. Bazen birinci bağlanma figürleri olan ebeveynler çocuğun yaşadığı istismara şahit olup bunu önlemek için harekete geçmezler. Bu durumda çocuk en güvendiği bağlanma figürlerine karşı derin bir güvensizlik ve çaresizlik içine düşer. Zira bu fizikî ve cinsel travmalar karşısında sığınabileceği bireyler zati istismarın failleri olabilmektedir.Bazen de ebeveynlerin tanıdığı bireylerin istismarı yapıyor olması da ebeveyne karşı güvensizliğe yol açar. Şayet ebeveyn istismara şahit olup faal hal koymamışsa bu güvensizlik düzgünce derinleşir ve buna çaresizlik eşlik eder. Öteki beşerlerle alakasının birinci örneğini oluşturan bu erken travmatik tecrübeler, çoğunlukla temel inanç duygusu sarsılan çocuğun erişkinlik yaşantısında sorunlar üretmeye devam eder.
- Bağlanma ve İlgi Problemleri Yaşarlar
Çocukluk yıllarında bakım veren kişi ile kurulan yakın bağlantı çok değerlidir. Bu birinci bağlanma figürleri ile kurulan ilgi sayesinde çocukken öteki insanlara güvenmeyi, hislerimizi düzenlemeyi ve dünya ile bağ kurmayı öğreniriz. Şayet çocuk, bakım verenlerinin istismarına maruz kalırsa ya da bakım veren kişi istismara şahit olup önlemeye çalışmazsa, çocuk kendisinin berbat olduğuna ve dünyanın vahim bir yer olduğuna dair inanışlar geliştirir. Bu inanışlar sıklıkla erişkinlik yaşantısı boyunca da devam eder. Direkt ebeveyni tarafından istismara uğramayan çocuklar da ebeveynleri ile inançlı bir alaka kurmakta zorlanabilirler. Çocukluk istismarına uzun mühlet maruz kalmış olan erişkinler de yakın münasebetlerinde bağlanma meseleleri yaşarlar. Bu şahısların yalnızca ikili ilgileri değil arkadaş münasebetleri ve otorite figürleri ile olan bağları de problemli olabilir.
- Beyin Gelişimleri Olumsuz Etkilenir
Çocukluk yıllarından ergenlik devrine kadar tıpkı vücut gelişimi üzere beyin gelişimi de devam etmektedir. Endişe ve çok gerilim altında büyüyen bir çocukta, gerilime cevap sisteminin ve bağışıklık sisteminin gelişimi de olumsuz etkilenir. Sonraki erişkinlik yıllarında ki gündelik ya da hafif bir gerilimle karşılaştığında çok gerilim karşısındaymış üzere reaksiyon verebilir. Örneğin; sempatik hudut sistemi çok aktive olabilir ya da gerilim sistemini o anda tam olarak kapatabilir. Araştırmalara nazaran; çocukluğunda süreğen ya da ağır travma yaşamış erişkinlerin beyin gelişimlerinin de olumsuz etkilendiğini göstermiştir. Bu şahısların nöronlar (beyin hücreleri) arası temaslarının daha zayıf olduğu ve durağan haldeyken beyin aktivitelerinin daha yavaş olduğu saptanmıştır. Ayrıyeten bu bireylerin beyinlerindeki kaygı merkezi, hisleri düzenleme merkezi ve hafıza merkezlerindeki gri unsurda azalma olduğu görülmüştür.
- Bedensel Hastalıklara Daha Yatkın Olurlar
Çocukluk çağında travmatik yaşantıları olan şahısların ağrı eşiklerinde değişiklikler olmaktadır. Bunun nedeni; hudut sisteminin ağrı işlemleme sürecinin geçmiş travmalardan etkilenmesidir. Kimi bireyler ağrıya daha hassas olurken kimileri ise ağrıyı daha az hissederler. Çocukluğunda süreğen cinsel ve fizikî istismara maruz kalmış olan şahıslar; baş ağrısı, kronik vücut ağrıları, fibromiyalji, ülser, deri hastalıkları ve kalp hastalıkları geliştirmeye daha yatkın olurlar.
- Unutkanlık Sık Görülür
Çözülme ya da disosiyasyon; insan şuurunun bütünlük durumunun kaybolması ve niyet sürecinde kimi kopukluklar meydana gelmesi demektir. Çözülme belirtileri şiddet ve tacize maruz kalan bireylerde, yaşanan travma sonrasında şahısların neredeyse tamamında görülür. Bilhassa çocukluk çağında istismara maruz kalan bireylerde uzun yıllar sonra tekrar tekrar ortaya çıkabilir. Kendi vücutlarını kendilerinden farklı bir şeymiş ya da kendilerine güya dışarıdan bakıyormuş üzere, rüyadaymış dışarıdaki dünya güya gerçek değilmiş üzere hissedebilirler. Bunlar kişinin yaşadığı travmadan müdafaaya yönelik savunmalardır.Kişi benliğinin bir modülünü farklı tutmaya çalışır ve travmayı güya bütün benliği değil de benliğin o farklı tuttuğu modülü yaşamış üzere hissetmeye çalışır. Bu farklı tutma sürecine hafıza da dahildir. O yüzden istismara uğramış şahıslarda unutkanlık sık görülür ve bu unutkanlık bazen çok uç boyutlara varabilir.
- Dürtü Denetim ve Yeme Sorunlarına Yatkın Olurlar
Çocukluk çağı istismarları hisleri düzenlemeyi zorlaştırdığı üzere erişkinlik yıllarında kişinin dürtülerini de denetim etmesini zorlaştırır. Dürtü denetim sıkıntıları nedeniyle kendilerine ve diğerlerine ziyan verici davranışları olabilir. Tıpkı vakitte yeme denetimi de bozulabilir. Yeme bozukluğu olan şahıslarda, çocukluk çağı ihmal ve istismarlarının sık olduğu bilinmektedir.
- Güven Meseleleri Cinsel Ömrü Etkiler
Depresyonun en kıymetli nedenlerinden biri çocukluk çağı istismarlarıdır. Bilhassa tekrarlayan ve kronik depresyonlarda çocukluk çağı travmalarının rolü büyüktür. Çocuklukta istismara maruz kalmış olmak birebir vakitte tasa bozukluklarına da yol açabilir. Bilhassa çocukluğunda cinsel istismara maruz kalan bireyler, erişkinlik yıllarında sağlıklı bir cinsel ömür sürdürmekte zorlanırlar. Partnere itimat sıkıntıları, suçluluk hisleri ve cinselliğin yaşanmış olan travmalar nedeniyle kişinin zihninde olumsuz olarak kodlanması, cinsel problemlere yol açmaktadır.
- Psikoterapi Seçeneği Varsa Kesinlikle Değerlendirilmelidir
Çocukluk çağında istismara maruz kalmış olan bireylerde her türlü psikiyatrik rahatsızlık mümkünlüğü artmaktadır. Kişinin geçmişinde deneyimlediği bu sıkıntı yaşantıları anlamlandırması ve daha katlanabilir bir zihinsel çerçeveye oturtması değerlidir. Bu nedenle yalnızca ilaç tedavisi işe yaramayabilir. Mümkünse çocukluk çağı travmaları olan şahsa psikoterapi takviyesi sağlanmalıdır. Psikoterapi ile kişinin duygusal zorluklarla başa çıkma kapasitesi artar ve geçmişte yaşanan sorunların şimdiki yaşama ve geleceğe olumsuz tarafta tesir etmesi, bulaşması önlenebilir.