Cinsel istek hudut sistemi, endokrin sistem, biyolojik yapı, psikolojik etkenler toplumsal ve kültürel yapılar tarafından etkilenen son derece karmaşık bir durumdur.
Bütün müellifler cinsel isteğin temel olarak bir içgüdü olduğu konusunda hem fikirdir. Lakin gerilim, ruhsal travma, ilişki sorunları nasıl uyku sistemimizi, hudut sistemimizi etkiliyorsa aynı şekilde duygusal ve toplumsal sorunların insanın cinsel istek düzeyini etkileyebileceği bilinen bir gerçektir.
Dünyaca ünlü cinsel terapist Helen Kaplan’a nazaran cinsel içgüdü çift istikametli bir düzeneğe sahiptir. Örneğin rahat ve güvenilir bir ortam ile uygun cinsel ikaz (çekici bir partner, duygusal bir ortam, uygun fizikî temas, güzel bir müzik vb . )cinsel isteği uyandırırken, aksisi bir ortam ya da uygun olmayan bir ortam uygun olmayan bir eş, tam zıddı istikamette cinsel isteği olumsuz bir yönde etkileyebilmektedir.
DSM_ IV de azalmış cinsel istek bozukluğu, daima olarak yineleyici bir biçimde cinsel fantezilerin ve cinsel etkinlikte bulunma isteğinin az olması ya da hiç olmaması olarak tanımlanmaktadır.
Azalmış bir cinsel isteği kıymetlendirmek son derece incelikli bir iş olup bu hususta cinsel terapistin tecrübeli olması temeldir. Çünkü isteksizlik kültürel, dini, ruhsal, bedensel, sosyal etkenlerden etkilenmektedir. Bu tesirlerden biri ya da birkaçı cinsel isteksizliği başlatıcı sürdürücü, hatta sorunun çözümünü engelleyici olabilir.
Cinsel isteksizliği değerlendirmede dikkatli ve detaylı bir öykü alınması değerlidir. Bu şikayetle başvuran bir danışana evlilik ilişkisinin nasıl olduğu kesinlikle sorulmalıdır. Zira istekte azalma temelde olumsuz olan bir alakaya reaksiyon de olabilir. Bu nedenle evliliğin yapısı, temel çatışmalar, güç dinamikleri, partnerinin cinselliğe yaklaşımı, cinsel davranış biçimleri, ihtimamlı bir şekilde incelenmelidir. Şayet bu alanlarda kasvet varsa öncelikle bu sıkıntıların halledilmesi yoluna gidilmelidir.
Cinselliğin baskılandığı ayıp, yasak, günah mantığı ile yaklaşıldığı toplumlarda cinsel sıkıntıların çıkma mümkünlüğü daha yüksektir. Bu toplumlarda cinsel eğitim de yoktur. Cinsel eğitimin olmaması cinsellikle ilgili yanlış abartılı inanç ve beklentilerin yayılmasına yer hazırlar. Bilhassa bayanın cinsel olarak haz almasının fantezi kurmasının, mastürbasyon yapmasının sevişmeye etkin olarak katılmasının ya da cinsel davranışı başlatıcı olmasının ayıp yasak ve günah olarak lanse edildiği kültürlerde büyüyen genç kızlar küçük yaşlardan itibaren cinselliklerini bastırır her türlü cinsel faliyeti başlarından silme eğilimi gösterir. Hatta kendi cinsel organlarının varlığını bile yadsıyabilirler. Bütün bunların sonucunda bayan evvel vücuduna, sonra duygularına yabancılaşır. Dolayısı ile cinselliğine de yabancılaşır.
Klinikte cinsel istek bozukluğu sıklıkla uyarılma ve orgazm bozukluğu ile birlikte görülür. Uyarılma ve orgazm bozukluğu kişinin tekrarlayan olumsuz cinsel tecrübeler yaşamasına bu da doğal olarak isteksizliğe yol açar.
Cinsel isteksizlik birincil cinsel isteksizlik ve ikincil cinsel isteksizlik olarak iki durumda karşımıza çıkar.
Birincil cinsel isteksizlik: Kişi daha evvel hiç bir durumda hiç bir partnere asla istek duymamıştır.
İkincil cinsel isteksizlik: Kişi daha evvel öbür bir durumda istekli olmuştur. İsteksizlik sonradan ortaya çıkmıştır.
Cinsel isteksizlik birinci ergenlik periyodunda başlayabileceği gibi yaşamın her hangi bir periyodunda sonradan da başlayabilir yahutta isteksizlik aşikâr bir durum ve şahsa karşı durumsal olarakta ortaya çıkabilir.
Değerlendirmede isteksizliğin birincil mi? ikincil mi? Veyahut durumsal mı? olduğunun ayrımı düzgün yapılmalıdır. Zira tedavi yaklaşımı buna nazaran inşa edilecektir. Cinsel istek konusunda vurgulanması gereken başka bir konu cinsel isteğin bir standardının olmadığı ve şahıstan kişiye değişeceği gerçeğidir.
Cinsel İsteksizlik Nedenleri
Cinsel isteksizliğin ferdî dinamiğinde kişinin kendini cinsel haz yaşamaya bırakma konusunda şuur dışı karmaşık çatışmalar yatıyor olabilir. Bu çatışmalar ziyan görmeye dair derin dehşetler, suçluluk hisleri, yakınlık korkusu, denetimini kaybetme korkusu olarak sıralanabilir.
Karşı cinsten şahıslara ya da muhakkak bir şahsa karşı hissedilen bilinç dışı hasımlık hisleri, reddedilme korkusu, kişinin kendisini hislerine ve duyumlarına bırakmasını mahzurlar. Kişinin sistemine bu hisler hakimse cinsel isteksizlik bu duygulara karşı bir savunma hareketidir. işte bu savunma manevraları kişiyi cinsel ihtar ve cinsel haza uygun yansılar vermesinden alıkoyar. Yani kişi gereğince uyarılmaktan kaçınabilir. Farkında olmadan partnerine karşılık vermekten kendini alıkoyabilir.
Cinsel isteksizliğin kıymetli nedenlerinden biride partner reddidir. Cinsel isteksizlik yaşayan birtakım bireyler eşlerine karşı hissettikleri ağır öfke hislerinin farkında bile olmayabilirler. Kendilerini anlaşılmamış, eleştirilmiş, kandırılmış hissederler. Oysa bu hislerin varlığı partnerlerin birbirlerine verdikleri cinsel cevapları pürüzler. Bu üzere durumlar cinsel isteğin önünde kişinin kendi kendine baş edemediği hisler hakimdir.
Yani cinsel isteksizliğin altında karmaşık iç dinamik etkenler, evlilik meseleleri, hatırı sayılır derecede rol oynar . Çiftin evlilik ilişkileri sıkıntılıdır. Bağlantı hislerine kırgınlık , kızgınlık, umutsuzluk üzere olumsuz hisler hakimdir. Bu kırgınlık ve kızgınlığın altında güç çabaları, çocukluk döneminde ebeveynlerle yaşanmış olumsuz ve çözümlenmemiş etkileşimlerin eşe yansıtılması, bağlanma problemleri, reddedilmeye çok hassaslık, karşılıklı birbirini suçlama depresyon, tenkit ihmal ve istismar yatıyor olabilir.
Cinsel istek kaybı duygusal toplumsal sorunlardan kaynaklanabileceği üzere alkol ve husus berbata kullanımı, endokrin hastalıklar, ilaçların yan tesirleri üzere tıbbi nedenlerden de kaynaklanabilir. Cinsel isteksizliğe neden olan iç dinamik etkenler ya da kişiler arası etkileşimsel nedenler şahısta diğerlerinden ve partnerinden gizlediği cinsel kaçınma davranışlarına, partnerin ve partnerle ilgili etkileşimin olumsuz taraflarına odaklanmaya, sevişme öncesi, sırası ve sonrasında gerilim yaratan sıkıntıları takıntı haline getirerek sorunu daim kılmaya neden olur. Bunların yanına başaramama korkusu, cinsel tecrübeler sırasında kâfi dokunsal ya da duyumsal uyaranlardan kaçınma, erotik fantezileri bastırma ve yadsıma da eklenir. Dolayısı ile tedavide bu etkenleri fark etmek ayırt etmek çok ince bir çizgidir. Zira tedavi bu etkenler ışığında formüle edilir. Klinikte bu problemle ilgili en çok müracaat nedeni çiftler arasında istek seviyesinde besbelli bir farklılığın bulunmasıdır. Çift bu bahiste bir türlü istikrar oturtturamaz. Birinci başlarda anlaşmazlık minik boyutta olsa bile vakitle büyür ve çiftin gerginleşmesine neden olur. Yani isteksiz olan eş daha isteksiz olmaya istekli olan eş de daha çok istekli olmaya başlar. Öteki bir müracaat nedeni danışan bunu kendi kendine fark etmiş olabilir ya da partneri tarafından getirilmiş olabilir yahut ta çift karşılıklı olarak daha fazla dilek duymak için başvurmuş olabilirler.
Cinsel isteksizlik birebir vakitte başka cinsel foknsiyon bozuklukları ile birebir vakitte görünebilir . Örneğin ağrılı cinsel ilişki, uyarılma ve orgazm bozuklukları, erken boşalma, geç boşalma, sertleşme vb. Bu meseleler yalnız kişinin kendisinde değil eşinde de isteğin olumsuz tarafta etkilenmesine yol açabilir. Örneğin eşinde orgazm sorunu olan bir erkek bunu sağlamak için çok gayret sarf etmesine karşılık alamayınca kırgınlık yaşayabilir. Partneri istekli olsa bile cinselliğe ilgisi azalabilir. Hatta ilgisini kaybedebilir. Yeniden tıpkı formda partneri sertleşme sorunu ile cebelleşen bir bayan başlangıçta ilgisini korusa bile vakitle istek sorunu yaşar hale gelebilir.
İsteksizlik bedeli ağır olarak algılanan engelleyen bir ilişkiye karşı bir savunma bir reaksiyon de olabilir. Birebir biçimde kişi güzel bir cinselliğin kendisini bağımlı kılacağını denetimini yitireceğini düşünüyor da olabilir. Bazen de münasebette yaşanan kızgınlık, gerginlik, suçluluk ve utanmanın sembolik bir dışavurumu olabilir.
Kadınlarda ve erkeklerde en sık görülen isteksizlik nedenlerinden biri performans baskısıdır. Bayan da erkekte ilişki sırasında yetersiz olmaktan korkar. Lakin eşlerden her biri kendi korkusunun baskısından oburunun de kendisi üzere olduğunu onun da bir yüreği olduğunu dolayısı ile onun da kendisi üzere yetersiz kalmaktan korktuğunu gözden kaçırır. Genel olarak erkekler yeterli sertliği sağlayamamak sürdürememek yada partneri orgazm olmadan boşalmaktan korkarken bayanlar hızlı uyarılmamak orgazm olmamak ya da geç orgazm olmaktan korkar. Hal bu türlü olunca bu kaygılar cinsel isteği olumsuz yönde etkileyebilir.
Cinsel İsteksizlik Tedavisi
Cinsel isteksizliğin altında hangi sebeplerin yattığı süratle araştırılıp ortaya çıkarılmalıdır. Şayet organik sebeplerden kuşku ediliyorsa danışan hususun uzmanına havale edilerek uygun yardımı alması sağlanmalıdır.
İsteksizliğin ruhsal ya da bireyler ortası ilişkilerden kaynaklandığı düşünülüyorsa alta yatan olumsuz hisler aranıp bulunmalıdır.
Genellikle bu hisler kızgınlık, utanma, kaygı, suçluluk ve endişedir. Danışanın azalmış cinsel istek sorunu ile duyguları arasındaki ilişkiyi bulup ortaya çıkarmak vakit ve emek harcamayı gerektirir. Örneğin utanma fantezilerden, tutkulardan, kendi bedeninden, geçmiş tecrübelerinden, reddedilmekten, ebeveynlerinden utanma biçiminde olabilir.
Danışana güzel bir ruhsal toplumsal bilgilendirme, yeterli bir cinsel bilgilendirme yapılmalıdır. Terapide bu bilgi aceleye getirilmeden özenle verilmelidir. Pek çok insan için cinsel isteksizlik kişinin kendi cinselliğini algılama halinden kaynaklanan kaygılara karşı bir savunma biçimidir. Şuurlu ya da bilinçdışı birçok durumda kişinin cinsel fantezilerine, isteklerine müsaade vermesi onun kaygılanmasına yol açar. İşte cinsel isteğin azalması bu iç çatışmaların kişiyi rahatsız etmemesine hizmet eder. Bu noktada cinsel terapistin görevi danışanın bunu şuurlu mi? yoksa şuur dışı mı? yaptığını bulup ortaya çıkarmak ve bundan sonra danışanın alta yatan güçlü duyguları kabul etmesini ve şuurlu karar vermeye yanlışsız yol almasını sağlamaktır. Akabinde danışanın neden bu karaları vermek zorunda olduğu hangi tecrübeleri yaşadığı ve öteki hangi farklı seçenekleri olduğu konusunda ona yardım etmek gelir. Bazı cinsel isteksizlik çeşitleri erken boşalma orgazm olamama gibi cinsel işlev bozuklarının sonucu ortaya çıkan kızgınlık gerginlik ve utanmanın dışa vurumudur. Bu tıp durumların varlığında cinsel terapist danışanın bu dinamiklerinin altında yatan duygu ve kanılarına uygun bir strateji ile karşı çıkmalıdır. Yani danışan cinsel problemim nedeni ile haz olamıyorum ya da partnerime haz veremiyorum formunda düşünebilir. Bayan ve erkek ereksiyon, vajen içine boşalma, ya da orgazm olmadan da cinsellikten haz alabilirler. Terapist danışanı bulunduğu noktada olduğu üzere karşılayıp hem istek sorunun hem de öbür işlevsel sorunun giderilmesine yardımcı olur.
Her insanın istek ve uyarılma konusunda kendine has istediği şeyler vardır. Danışanla bu bahislerde çalışarak onun kendi istediği şeyleri keşfetmesine yardımcı olunmalıdır. Böylelikle danışanın incitici tecrübeler yaşamasının yerine ödüllendirici deneyimler yaşamasının trafiği açılmış olur.
Tedavi sürecinde kesinlikle çift irtibatı ve etkileşimi üzerinde durulmalıdır. Yeterli irtibat cinselliği daha haz verici hale getirir. Kişinin kendisini yalnız ve gergin hissetmesini pürüzler. Çifttin ilişki hissini güçlendirir.
Terapist tedavi sürecinde cinselliğe esnek hassas ve bireyi eksen alan bir yaklaşımla ilerlemelidir. Danışanlar değişme korkusu, tasa, kendilerinin cinsellik hakkındaki ayıp günah inançları nedeni ile direnç gösterebilirler. Bu türlü durumlarda terapist insanların cinsel varlıklar olarak yaratıldığını, cinselliğin insanın en insanca tarafı olduğunun; sorumluluk, onaylama dürüstlük üzere insani kıymetlerle örtüşüyor olduğunun altını mutlaka çizmelidir. Cinsel terapist böylelikle çiftlerin zorlayıcı olmalarından çok cinselliği onaylayıcı kılmalarına gerçek yol almalarına hizmet etmiş olur.
Tedavide kişinin cinsel duyumlarına hassas hale gelebilmesi için rahat ve gevşemiş bir halde ve kaygısız bir ortamda yeterli seviyede arttırılmış cinsel ikaza yanıt verebilmesi hedeflenir. Kişinin hislerine ve duyumlarına odaklanması kıymetlidir Ancak duygulara ve duyumlara odaklanma çalışması çifttin birbirlerini desteklemesi ve ahenk içinde iş birliği yapmalarını gerektirir. Yani tedavi sürecinde çifttin birbirlerini desteklememesinin telafisi yoktur. Haliyle bireylerin sağaltım sürecinde verdiği reaksiyonlar tedavi başarısını direkt tesirler. Hülasa partnerler arasında destekletici bir yapı oluşturma tedavinin en kıymetli ayaklarından biridir.
Cinsel isteksizlik yaşayan pek çok bayanın kendi cinsel doyumunu ihmal edip eşininki ile daha çok ilgilendiği gözlenir. Bu kişiler partnerin onu sevmeyeceği, alımlı bulmayacağı ve kendisini duygusal olarak kabul etmeyeceği ya da kendi vücut imajına karşı olumsuz hisleri vardır. Bu hisler kişinin dert yaşamasına neden olur. Bu türlü düşünen birinin cinsel isteğinde azalma olması son derece anlaşılır bir şeydir. Bu nedenle tedavide kişinin özgüveni cinsel itimadı ve vücut imajı hususlarının üzerinde özenle durulması kaçınılmaz olup buralarda gerekli çalışmaların yapılarak köprünün düzgünce döşenmesi gerekir.
Çiftin cinsellikle ilgili tavırları, inançları tartışmaya açılır. Kişinin cinsellikle ilgili olumsuz hisleri ile baş edebilmesine yardımcı olunur. Cinselliğin doğal lakin öğrenilebilen geliştirilebilen bir şey olduğunun altı çizilir. Çifttin cinsellikle ilgili yanlış, eksik, abartılı davranışları ve münasebet kalıpları düzeltilmelidir. Diğer taraftan evlilik sorunları cinsel terapi sürecini olumsuz şekilde etkileyebilir. Âlâ bir cinsel ömür için âlâ bir evlilik yaşamının gerekli olduğundan hareketle gerektiği vakit çift terapisi sürece dahil edilmelidir.
İsteksizlik en genel manası ile temassız kalmaktır. Bağlantısız kalmayı tercih ve tavsiye etmiyoruz. Cinsellik bayan ve erkeğin hayatına mana katan engin bir potansiyeli içinde barındırır.
Bağlantısız kalmayın!
