Bipolar Bozukluk; duygudurum bozuklukları sınıfında yer alan ve tedavi edilmediği durumlarda önemli sorunlara yol açabilen ruhsal bir bozukluktur. Hastalık kişinin riskli davranışlar sergilemesine sebep olur ve bu riskli davranışlar kişinin bağlantılarına ve mesleğine ziyan verebilir. Bu süreçte kişi ruh halinde maniden depresyona kadar uzanan değişimler yaşar. Kişi vakit zaman olağan ruh halini deneyimleyebilir.
Manik periyotta şahıslar; güçlü, kendine inançlı, çok hareketli, konuşkan, enerjik, umursamaz, fazla alışveriş yapan, dikkati çabuk dağılan, uyku muhtaçlığı azalan, muhakeme yeteneği bozuklan, çok sonlu, hastalığı kabul etmeyen, çok ve süratli konuşan, çok ve riskli cinsellik isteği duyan bireyler olurlar.
Depresif periyotta ise; öfke, tahammülsüzlük, suçluluk duygusu, baş karışıklığı, sonluluk, hüzün, mutsuzluk, ağlama, değersizlik hissi, isteksizlik, güç kaybı, uyku sorunları ve haz kaybı ortaya çıkar.
İlkbahar-yaz aylarında bireyler, ekseriyetle, manik belirtiler gösterirler. Şahısta bilhassa taşkınlık, coşkunluk, dürtüsellik, tepkisel davranışlar, saldırganlık, öfke patamaları, çok para harcama, taşkılaşma ortaya çıkabilir.
*özellikle ilkbahardan yaz aylarına geçilirken çok dikkatli olunması gerekmektedir.
Sonbahar-kış aylarında ise, çoklukla çökkünlük, sakinlik, mutsuzluk, ümitsizlik, ağlama üzere depresip belirtiler görülür.
Eğer bir yakınınız ya da paha verdiğiniz bir kişi bipolar bozukluğa sahipse, sizin sevginiz ve desteğinizle tedavi süreci çok daha tesirli ve düzgünleşme süreci çok daha süratli olabilir.
Bipolar bozukluk hakkında bilgi sahibi olarak, hastaya umut aşılayarak, takviye vererek, belirtileri takip ederek ve tedavi sürecinde hastanın yanında olarak ona yardımcı olabilirsiniz.
Fakat bu nokta en değerli olan detay; hastaya takviye olurken kendi hayatınızı ve sıhhatinizi ihmal etmemeniz, kendinize gösterdiğiniz ilgi ile hastaya verdiğiniz dayanak aranızda bir istikrar kurmanızdır.
Bipolar Bozukluk Tanısı Almış Bireye Nasıl Yardım Edebiliriz?
Bipolar bozukluk sırasında yaşanan yükselme (mani) ve alçalmalar (depresyon), hem hastanın kendisi için hem de yakın etrafı için baş etmesi güç bir durumdur. Kişinin ruh halindeki ve davranışlarındaki değişimler etrafındaki herkesi tesirler. Ama bipolar bozukluk tanısı almış birçok kişi; uygun tedavi, ilaç ve yakınlarının takviyesi ile ruh halini dengelemeyi başarabilir.
Hastalık Hakkında Daha Fazla Bilgi Sahibi Olun: Hastalık hakkında öğrenebildiğiniz kadar çok bilgi edinin. (Bu hastalığın belirtileri nelerdir, tedavi seçenekleri nelerdir üzere.) Ne kadar çok bilgi sahibi olursanız, hasta yakınınıza o kadar çok yardım eder, dayanak olursunuz.
Kişiyi Yardım Alması İçin Cesaretlendirmek: Hastalık tanısı ne kadar erken koyulur ve tedavi sürecine ne kadar erken başlanırsa, hastalığın düzgünleşme süreci de birebir orantı da başarılı olur. Bu sebeple yakınlarınızı doktora gitmesi konusunda cesaretlendirmek onlara yapacağınız en değerli yardımlardan birisi olacaktır. Hastalığın kendi kendine geçeceği ya da azalacağı kanısı, yaşanan zahmetlerin daha da artmasına sebep olacaktır.
Anlayışlı Olun: Yakınınıza onun yanında olduğunuzu hissettirin. Onu dinleyin, hastalığın seyri konusunda cesaretlendirin. Ekseriyetle bu rahatsızlığa sahip olan beşerler diğerlerine yük olmaktan korktukları için yardım almak istemezler. Lakin siz onlara her vakit, her durumda yanlarında olduğunuzu ve onları önemsediğinizi hissettirin.
Sabırlı Olun: Hastanın güzelleşme sürecine girmesi aşikâr bir vakit alır. Bu süreçte her vakit sabırlı olmanız gerekmektedir. Hiçbir vakit süratli bir güzelleşmeyi beklemeyin. Bipolar bozukluk hayat uzunluğu denetim edilmesi gereken bir hastalıktır.
Aile / Yakınların Takviyesi Neden Değerli?
Bipolar bozuklukta aile ve etraf dayanağı büyük ehemmiyet taşımaktadır. Yapılan araştırmalara nazaran; etrafından sevgi ve takviye gören bipolar bozukluğa sahip bireyler daha süratli düzgünleşme gösterirler, manik ve depresif periyotlara daha az girerler ve hastalık belirtileri daha az yaşarlar.
Bipolar Bozukluk ve Aile:
Bipolar bozukluk ailede gerilim ve gerginliğe sebep olabilir. Aile üyeleri hastalığı ve yaşanabilecek zorlukları kabullenerek bu sorunlarla başa çıkabilirler.Unutmayınız ki, ruhsal hastalıklar hiç kimsenin hatası değildir.
Tedaviler ile yaşanan dertler büyük oranda geçmesine karşın, kimi belirtilerin uzun mühlet devam ettiği görülmektedir. Bu sebeple her vakit gerçekçi olmak ve çok büyük beklentiler içerisine girmemek gerekmektedir.
Aile İçerisinde Bipolar Bozukluk İle Baş Etmenin Yolları Nelerdir?
Hasta Olan Yakınınızın Limitlerini Kabul Edin: Depresyon sürecinden birden çıkamazlar ya da manik epizoda girmeyi denetim edemeyebilirler. Bu süreçleri kişinin kendi kendine ya da sizin tavsiyelerinizle atlatması mümkün değildir. Bilhassa, ‘deli üzere davranmayı kes’ ya da ‘olaylara olumlu tarafından bak’ üzere cümleleri kullanmaktan kaçınmalısınız.
Kendi Limitlerinizi Kabul Edin: Bipolar bozukluk tanısı almış bir kişiyi, tek başımıza bu hastalıktan kurtarmanız mümkün değildir. Siz lakin takviye verebilirsiniz.
Stresi azaltmak: Gerilim bipolar bozukluk yaşayan hastanın meşakkatlerinin daha da artmasına yol açar. Bu yüzden kişinin hayatından gerilime sebep olacak faktörleri çıkarmasına ya da uzak durmasına yardımcı olmanız gerekmektedir. Hastaya ona nasıl yardım edebileceğinizi sorun. Hastanın üzerindeki sorumlulukları paylaşmayı teklif edin. Nizamlı bir ömür oluşturmasına yardım edin. ( sabah muhakkak saatte kalkış, muhakkak saatte yemek yeme, belirli saatte yatma üzere.)
Açık ve Dürüst Bir Biçimde İrtibat Kurun: Hastaya karşı her vakit açık ve dürüst olun. Tasalarınızı paylaşın, ona nasıl hissettiğini sorun, tıpkı fikirde olmasanız bile onu sabır ve hürmet ile dinleyin.
Söylemeniz Gerekenler:
Yalnız değilsin, ben senin yanındayım.
Yaşadığın gerçek bir hastalık. Bu kanılarının ve hislerinin de kaynağı bu.
Şuan inanmıyor olabilirsin, ama aldığımız tedavi ile birlikte bu yaşadığın kasvetler geçecek.
Belki tam olarak ne hissettiğini anlayamıyor olabilirim. Ama senin yaşadıklarını önemsiyorum ve yardım etmek istiyorum.
Sen benim için kıymetlisin. Senin hayatın benim için değerli.
Hastayı Doktora Gitmeye Nasıl İkna Edebilirsiniz?
Duygusal dayanak vermenin yanı sıra, bipolar tanısı almış olan hastaya yardım etmenin en uygun yolu onu doktora gitmesi ve tedavisine tertipli devam etmesi konusunda desteklemektir.
Bipolar bozukluk yaşayan kişinin durumunu tam olarak anlayabilmesi mümkün olmayabilir. Münasebetiyle onu doktora gitmeye ikna etmek çok kolay olmayabilir. Manik devirdeyken, kendilerini çok güzel hissederler ve sorunları olduğunu fark etmezler. Depresyondayken ise bir şeylerin aksi gittiğini fark ederler, yardım arayacak güçleri olmaz.
Eğer yakınınız bipolar bozukluk ihtimalini kabul etmek istemiyorsa, bu bahiste onunla tartışmayın. Bu fikir ona korkutucu geliyor olabilir. Bu durumda kendisine sistemli bir denetim yaptırması teklifini sunabilirsiniz. Gerekirse evvelce tabibi arayarak, yakınınızın durumu hakkında bilgi verebilirsiniz.
Söylemeniz Gerekenler:
Bipolar bozukluk gerçek bir hastalıktır. Tıpkı şeker hastalığı üzere. Bu yüzden sistemli bir tıbbi tedavi gerektirir.
Bipolar bozukluğa sahip olduğun için kimse seni suçlayamaz. Bu senin kabahatin değil ve buna sen sebep olmadın.
Kendini daha güzel hissedebilirsin. Sana yardımcı olacak çeşitli tedavi usulleri var.
Eğer bipolar bozukluk tedavi edilmezse, giderek daha berbat olabilir.
Tedavi Sürecinde Hastaya Nasıl Takviye Olabilirsiniz?
Yakınınız tedavi olmayı kabul ettikten sonra, tedavi sürecinde ona takviye olmaya başlamanız gerekmektedir. Zira sizin dayanağınız tedavi sürecinde önemli değişiklikler yaratabilir.
Tecrübeli ve donanımlı tabibi bulun.
Kendi gözlemlerinizi hekim ile paylaşın.
Kullandığı ilaçlar hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olun.
Tedavi sürecini yakından takip edin.
Yaşanan sorunlar konusunda hekiminizi bilgilendirin.
İlaç kullanımı, ruhsal durumu tertibe koyduğu ve hastalığın yenileme ihtimalini azalttığı için tedavinin en kıymetli yapıtaşlarından birisidir. Ancak birçok kişi ilaç kullanımı reddeder ya da yarıda keser. Birtakımı kendisini daha uygun hissettiği için bırakır, birtakımı manik süreçte olmaktan hoşlanır, kimileri ise yan tesirlerinden rahatsız olur. Sizler her vakit ilaç kullanımının ehemmiyeti ve sistemli kullanma gerekliliği konusunda hastayı cesaretlendirmelisiniz. Tıpkı vakitte hasta yakınınızı tabip ile ilaç alımı ve yan tesirleri konusunda konuşması desteklemelisiniz. İlaçların sistemsiz ve birden bırakımının çok tehlikeli sonuçları olabileceğini vakit zaman yakınınıza hatırlatmalısınız.
Hastalığın Tekrar Etme İhtimaline Karşı Belirtileri Yakından Takip Etmelisiniz:
Bipolar bozukluğa sahip bir birey, tedaviye başlamasına karşın vakit zaman belirtiler berbata gidebilir. Bu noktada yakınınızı nizamlı olarak takip etmek ve en ufak değişiklikte hekiminize başvurmak çok kıymetlidir.
Maniye Geçiş Sürecinde Yaşanan Değişiklikler:
Az ahenge,
Kendine inançta çok artış,
Aşırı sevinçlilik,
Yerinde duramama,
Hızlı konuşma,
Aktivite seviyesinde artış,
Çok para harcama,
Taşkınlık,
Çabuk öfkelenme.
Depresyona Geçiş Sürecinde Yaşanan Değişiklikler:
Çok ahenge ya da uykuda düzensizlik,
Çabuk yorulma, halsizlik,
Konsantrasyon bozukluğu,
Mutsuzluk,
İlgisizlik,
İsteksizlik,
Kendisini başka insanlardan soyutlama,
Mani ve Depresyon ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?
Özellikle manik sürecin ortalarındayken, bireyler çoklukla kırıcı ya da utanç verici şeyler söyleyebilirler. Manide olan bir kişi; niyetsiz, acımasız, agresif ya da eleştirel davranabilir. Benzeri biçimde depresyonda olan bir kişi ise; her şeyi reddeden, huzursuz ve hudutlu olabilir. Bu davranışları ferdî olarak değerlendirmemeli ve bunların hastalığın sonucu olduğu hiçbir vakit unutulmamalıdır.
Haslık devrindeyken, vakit zaman yıkıcı ve sorumsuz davranışlar sergileyebilirler. Bu üslup davranışlar karşısında ne yapmanız gerektiğini evvelden planlayın. Bilhassa hasta güzel olduğun periyotta karşılıklı muahedeler yapın. Örneğin; belirtiler arttığı periyotta kredi kartlarını almak, otomobil anahtarını almak, doktora gitmek üzere.
Kriz Anında Neler Olduğunu Âlâ Bilin: Kriz anında neler olduğunu ve neler yapmanız gerektiğini çok yeterli bilmelisiniz. Böylelikle daha süratli ve tesirli önlem alma bahtınız olur. Kriz planı yapmak bu noktada size yardımcı olabilir. Kriz anında aranabilinecek isimleri başka bir yere not etmelisiniz. (doktoru, terapisti, yakını gibi).
İntihar ya da Şiddet Durumunda Yapılması Gerekenler: Şayet yakınınız kendine ya da diğerlerine ziyan verme davranışı sergiliyorsa, bu durumlar tek başınıza başa çıkmaya çalışmayın. Şayet kendisine ziyan verdiyse; yanından ayrılmayın, ambulansı arayın ve yardım gelene kadar yanında kalın.
Mani Periyodunda Olan Yakınımıza Nasıl Yardımcı Olabiliriz?
Birlikte Vakit Geçirin: Mani devrinde olan şahıslar kendilerini öbür insanlardan izole hissederler. Bu yüzden birlikte olabildiğince fazla vakit geçirmeye çalışın. Bilhassa gücünün çok arttığı periyotlarda fizikî aktiviteleri tercih edin. (yürüyüş yapmak gibi)
Sorularına Dürüst Bir Halde Karşılık Verin: Sorduğu her soruya açık ve hakikat karşılıklar verin. Ama her türlü tartışma ve münakaşadan kaçının.
Hiçbir Yorumu Şahsî Olarak Algılamayın: Kişi bu süreçte olağanda söylemeyeceği şeyleri söyleyip, olağanda asla yapmayacağı davranışları sergileyebilir. Şayet kendinizi denetim etmekte zorlanıyorsanız, gerekirse şahıstan uzak durun fakat tekrar de tartışmadan kaçının.
Kolay Yiyebileceği Yemek ve İçecekler Hazırlayın: Zira yüksek güçleri sebebi ile uzun mühlet birebir masada oturmaları mümkün olamayacaktır.
Ne Vakit İsterse Uyumasına Müsaade Edin: Bu süreçte uyumakta zorlanır. Bu yüzdem gün içerisinde ne vakit isterse kısa uykular almasına müsaade edin.
Kendinize Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?
Kendi Hayatınıza da Odaklanın: Yakınınıza takviye olurken; hiçbir vakit kendi emellerinizi ve önceliklerinizi değiştirmeyin. Arkadaşlarınızla vakit geçirin, planlar yapın ve çeşitli aktiviteler düzenleyin.
Destek Arayın: Vakit zaman sizin için yorucu ve sancılı geçebilir. Duygusal manada diğerlerinden dayanak gördüğünüzden emin olun, tüm yükü tek başınıza üstünüze almayın. Güvendiğiniz beşerlerle yaşadıklarınızı paylaşın. Dilek ederseniz kendinizde terapiste ya da takviye kümelerine katılabilirsiniz.
