Bipolar Bozukluk, Duygudurum Bozukluğu olarakta isimlendirilir. 2000 li yıllardan evvel Bipolar Bozukluk erişkin psikiyatrisinde en çok müracaat nedenleri ortasındayken Çocuk ve Ergen Psikiyatrisinde ise başvuru sayısı azdı. Müracaat sayısının az olması nedenleri ortasında, Duygudurum Bozukluğunda gözlenen birçok belirtinin başka psikiyatrik bozukluklarda da görülmesi, teşhis kriterlerinin net olmaması sayılabilir. Son yıllarda ise yapılan çalışmalarla bu belirsizlikler ortadan kalkmıştır. Duygudurum Bozukluklarının daha yeterli tanınması , yeni tedavilerle birlikte tedaviye cevabın artması ile birlikte bozukluğun yarattığı sıkıntılar epeyce azalmıştır. Son yıllarda ergenlerde yapılan çalışmalarda toplumda görülme sıklığı yaklaşık olarak % 1 civarındadır.
Duygudurum Bozuklukları çocukluk devrinden itibaren kendisini gösterse de teşhis genelde ergenlik devrinde konmaktadır. Çocukluk periyotlarında genelde bipolar bozukluk kendisini çok hareketlilik, sonluluk, davranım meseleleri, arkadaşlarla ve etrafıyla ahenk problemleri, anlamsız tasalar, huzursuzluk, uyku problemleri, nedensiz mutsuzluk, çok itimat, içine kapanıklılık, ders başarısızlığı, okulda disiplin problemleri gibi bir çok psikiyatrik bozukluklarda sık gözlenen belirtilerle kendisini gösterir. Bundan ötürü ailelerin durumu farketmesi birden fazla vakit ilerleyen yaşlarda olmaktadır. Duygudurum Bozuklukları yeniden son yıllarda yapılan teşhis sistemleriyle bir çok alt tipe (Bipolar 1, Bipolar 2, Bipolar 3…) ayrılmıştır. Her alt tipin görülme hali farklı belirtilerle olmaktadır.
Duygudurum Bozuklukları şahısların gün içindeki duygulanımlarının (mutluluk, mutsuzluk, sinirlilik…) aynı düzeyde gitmemesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu duygulanımların birebir düzeyde devam etmemesi gün içerisinde de olabileceği üzere günlerce, haftalarca, aylarcada devam edebilir. Herkesin duygulanımı gün içerisinde değişir lakin duygudurum bozukluğunda belirli bir seviyeyi geçtiği vakit bu hem kişinin kendisine hem etrafına ziyan verir.
Gün içindeki duygulanım dalgalanmaları sonucu kişi bir an memnun olup bir dk sonra ağlayabilir. Bu dalgalanmanın şiddeti az olursa hipo (az) mani ( ör: mutluluk) çok olursa mani (ör: çok mutluluk) dönemleri olarak tanımlanır. Bipoların söz manası ise iki uçluluk demektir. Bir uç çok (ör:mutsuzluğu) diğer uç ise çok (ör:mutluluğu) gösterir. Birtakım durumda her iki uç bir ortada olabilir. Bu ise karma periyot diye tanımlanır. Kişi karma devirde birebir anda gülüp ağlıyabilir. Duygudurum Bozuklukları genelde birinci olarak depresyon atağı sonrası ortaya çıkar. Şayet şahısta tek depresyon (mutsuzluk ) olursa bunada tek uçluluk (unipolar) depresyon denir. Bipolar Bozukluktan bahsettmek için en az bir hipomani ya da manin olması gerekir.
Duygudurum Belirtileri:
- Mutsuzluk
- Aşırı mutluluk
- Sinirlilik
- Kendisini çok büyük görme ( ör: Kaymakam, Vali, Başbakan, Cumhurbaşkanı olduğunu söyleme, onlarla tanıştığını konuştuğunu söyleme.., kendisini dünyanın en akıllı, en hoş, en güzel..olduğunu düşünme, herşeyi çabucak yapabileceğini düşünme ve söyleme.. )
- Uykusuzluk / Çok uyuma
- İştahsızlık / Çok kilo alma
- Aşırı hareketlilik / Halsizlik, Yorgunluk
- Aşırı konuşma / İçine kapanma
- Arkadaş ortamından uzaklaşma / Tanımadığı bireylerle tanışma ve görüşme
- Etrafa ve kendine ziyan verme
- Ani öfke patlamaları
- Aşırı para harcama, gereksiz ve fazla ölçüde alışveriş yapma
- Cinsel istekte artış
- Kendi kendine konuşma ya da karşısında birisi varmış üzere konuşma (işitsel ve görsel hallüsinasyonlar)
- Dikkat sorunları
- Argo sözlerle konuşma
- Kendisine ziyan verileceği , takip edildiğini düşünme
- Sigara kullanımının başlaması ya da artması
- Madde/Alkol kullanımının başlaması ya da artması
- Adli hatalara karışma, okulda disiplin problemleri yaşama
Bu belirtilerin hepsi bir ortada olabileceği üzere bir kısmınında olması teşhis için kâfi olabilir.
Ergenlik periyodunda Bipolar Bozukluk Davranım Bozukluğu teşhisiyle çok sık karışır. Bazende Bipolar Bozukluk tanısı tam oturmadan evvel kendisini davranım bozukluğu belirtileriyle gösterir. Ergenlik periyodunda ortaya çıkan depresyonun sonrasında da Bipolar Bozukluk ortaya çıkabilir. Asıl tablo ergenlik periyodunun tamamlanmasıyla birlikte yerine oturur. Birtakım şahıslarda ergenlik periyodunda bir sefer bu atak görülür ve sonrasında da hiç ortaya çıkmayabilir. Gerilim Bipolar Bozukluğun erken ortaya çıkmasında en kıymetli etkendir. Derslerdeki başarısızlık, sınıfta kalma, çok sevdiği şahıstan ayrılmak zorunda kalma ya da kaybetme, öteki sıhhat problemleri ergenlik devrindeki bir kaç stresöre örnek olarak verilebilinir. Her çocuğun ve ergenin gerilimi algılaması ve mizacının yansısı farklıdır. Bipolar Bozukluğun ortaya çıkmasını en belirleyen neden genetiktir. Genetik olmada ya da genetik yatkınlık olmadan Bipolar Bozukluğun ortaya çıkması çok zordur. Fakat öteki tıbbi hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkabilir. Yapılan çalışmalarda ailesinde bipolar hikayesi olan şahıslarda bipolar gözükme riski artmıştır.
Ergenlik periyodunda ortaya çıkan depresyonun (çevresel etken olmadan ortaya çıkan ve atipik belirtilerle giden) olması, ailede ya da akrabalarında bipolar bozukluğu teşhisinin olması , antidepresan tedavisi ile ortaya çıkan manik belirtilerin ortaya çıkması durumunda bipolar bozukluğun gelişimi açısından dikkatle takip yapmak gerekir.
- Bipolar Bozuklukla karışan öbür Psikiyatrik Bozukluklar nelerdir?
Bipolar Bozukluk teşhis belirtilerine baktığımız vakit bir çok psikiyatrik bozuklukta gördüğümüz belirtilerden oluşmaktadır. Bipolar Bozukluklarla en çok karıştırılan psikiyatrik bozukluklar dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, davranım bozukluğu, psikotik bozukluklar, telaş bozukluklarıdır. Ayırıcı teşhis yapmak çok değerlidir zira karışan durumların tedavisi çok farklıdır.
- Bipolar Bozuklukta en sık gözüken başka Psikiyatrik Bozukluklar nelerdir?
Yapılan çalışmalarda Bipolar Bozuklukla en sık gözüken öbür psikiyatrik bozukluklar: Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Aksi Olma Karşı Gelme Bozukluğu, Davranım Bozukluğu, Psikotik Bozukluklar, Maddeyi Berbata Kullanım Bozuklukları, Cinsel istikametten berbata kullanım.
TEDAVİ
Öncellikle tanın konması çok kıymetlidir. Birçok vakit bir çok bozuklukla karışabildiği ve öbür bozukluklarlada çok sık oranda gözüktüğü için tanın netleşmesi çok değerlidir. Ailenin ruhsal eğitimi, çocuk yahut ergenin ruhsal eğitimi ve ilaç tedavisinin bir ortada olduğu tedavi teknikleri çok tesirli olmaktadır. Öncellikle akut tedavi ile çok olan belirtilerin denetim altına alınması gerekir. Belirtilerin çok şiddetli olduğu periyotlarda hastane yatışları gerekebilir. Akut tedavi yapıldıktan sonra ise kollayıcı ( önleyici) tedavilerin yapılması gerekir. İlaç takibi hem ilaç seviyelerinin belirlenmesi ve nizamlı kullanımı açısından çok değerlidir.