Bazen kendimizi gerilimli ve yorgun hissederiz yahut hislerimizde dalgalanmalar olur. Nedenini tam olarak belirlemekte zorlandığımız güzel ya da makûs vakit dilimlerinde buluruz kendimizi. Asıl sorun ruh halimizi berbat hissetmediğimizde dikkatimiz dağılır. O gün yapacağımız işlere odaklanamayız ve ani kararlar verebiliriz. Değerli olan nokta bizim kendimizi nasıl algıladığımız ve nasıl yorumladığımız. Yorumladığımız algılanan gerçeği takdir etme sonrasında da kabul etmek bize uygun gelecektir. Mindfulness; şuurlu farkındalık manasına gelmektedir. An içerisinde olanlara dikkat etmek ve odaklanarak dikkatin içeriğini fark etmek. Farkına vardığımız şimdiyi yargılamaksızın kabul etmenin yanı sıra fark ettiklerimizi karşılama biçimimiz kıymetlidir. Yalnızca o an ki vakte dikkat etmekten çok mevcut vakti şuurlu bir pak zihinle, sevgi ve şefkat dolu algılamak gerekir. Aslında kendimize şu soruyu gün içerisinde sormuşuzdur; “ Şu an içerisinde olduğum olay benim gördüğüm üzere mi, yoksa ben mi bu halde algılıyorum?” Her vakit gerçek algıyı bulmaya çalışmak, anlamak, belirlemek ile ilgili bir efor içerisinde oluruz. Belirsizlik hali bizi kaygılandırır ve bu yüzden de gerçek algının peşine düşeriz. Pekala ya neye nazaran kime nazaran gerçek! Beşerler genelde olayların neden olduğu niyet ve algılanan durumlardan rahatsız olurlar. Olayları nasıl yorumladığımız bu yüzden değerlidir. Zira herkesin ruhsal gözlüğü vardır ve akıp giden vakit içerisindeki olayları o gözlüklerle görür. Ruhsal gözlük dediğimiz kavram, bizim bakış açımızdır. Yaşadığımız olaylar ve beklentilerimiz, gereksinimlerimiz, hislerimiz, kültürel özellikler, ömür tecrübeleri ve daha kacı bizim bakış açımızı etkilemektedir. Şuurlu farkındalık bu esnada devreye girmektedir. Bakış açımızı netleştirmek gerekir. Yaşama dair algılarımızı etkileyen ögeleri ki bu ögeler geçmişte yaşadığımız hayat tecrübeleridir. An da yaşadıklarımızı ise geçmişteki algılara nazaran yorumlarız yahut içinde yaşandığı andaki üzere algılarız. Bunun yanı sıra gelece dair tasalar yaşarız ki bu durum gelece yönelik varsayıma dayalı algılardır. Aslında en somut olan içerisinde bulunduğumuz an ve yalnızca şimdiki vakte yönelik saf algımızın olması gerekir. Yani geçmişten arınmış ve gelecek tasasından arınmış bir algı. Bu nedenle artık ki vakte objektif olmanın ve gerçeğe en yakın olmanın yolu şuurlu farkındalıktır. Bugüne kadar bizle bir arada gelen algılarımız, hayat tecrübelerimizi, beklentilerimizi fark etmek ve onları kabul ederek an da kalmak bizim fikirlerimizden çok duyumlarımızla temas etmeyi sağlar.
Zaman an dilimlerinden oluşur bu yüzden geçmişi değiştiremeyiz ve geleceği bilemeyiz. Geçmişi kabul edip, yaşadığımız an dilimine odaklanırsak şimdiki vakitleri düne olumlu hislerle uğurlarız. Ayrıyeten unutmayalım ki şimdiyi yaşamak ve geçmişi kabullenmek bize sağlıklı yarınlar sunar. Artık ki anda olmama hali aslında zihnimizin dağılması ve dağınık kanıların bizimle olması halidir. Geçmiş yaşantımızdan edindiğimiz bilgi ve tecrübeler, anılar; gelecek için motivasyona sahip olma yolunda belirleyeceğimiz maksatların bir manada hayatta kalmanın duygusal bedelleri vardır. Bu duygusal yüklerin kabulü farkındalığı sağlamaktadır. Geçmiş ve gelecekte olmak olumsuz bir durum ise canımız sıkıldığında olumlu niyetlere dair hayal kurmak bir fikir üzere düşünülebilir. Bu durum süreksiz bir rahatlama sağlar zira o berbat anda olumlu niyetler düşünenler, gelecekle ilgili telaşlar ya da geçmişe ilişkin pişmanlıkları olanlara nazaran daha memnun olur elbette ama en memnun olanlar şu anda olanlardır ve geçmişle barışanlardır. Bu yüzden artık ve burada olmak çok kıymetlidir zira vakit daha öncede dediğimiz üzere anlardan oluşur ve dünde kalınca ismi artık anılar olur yani yeniden anlardan oluşan anılar. Şuurlu farkındalık şu iki durumu ayırmamız ister; an için yaşamak ile anı yaşamak. Bunlar farklı durumlardır. An için yaşamak; daha haz odaklı bir durumdur ve mutluluğa yönelimli olma halidir. An içinde yalnızca güzelimize giden ve bizi memnun eden şeyleri alıp başkalarını görmezden gelme eğilimidir. Şuurlu farkındalık da ise; yaşama dair olan her şeyi yani güzelimize giden ve gitmeyen olduğu üzere yaşamak ve kabullenmektir. Aslında bizi şimdiki vakitte olmaktan alıkoyan şey geçmiş ve gelecekle ilgili fikirlerimizdir. Şuurlu farkındalıkta dikkat, tavır, niyet kıymetlidir.
İlk adımda dikkatimizi odaklamamız gerekir zira farkındalığın birinci adımı dikkatten geçer. Dikkatimizi odaklamak demek tam vakitli hayatı fark etmek demektir. Artık ki anda kalmak hem içsel hem de dışsal uyaranların farkına varmak ve odaklanmaktır elbette bunların hepsine birebir anda odaklanmak zordur. Bu kademede dikkate niyet kavramı devreye girer. Sadece dikkat ermek farkındalığı arttırmaz bu kısımda niyette çok kıymetlidir. Örneğin tehlikede olduğumuzu düşünürsek bize ziyan verebilecek ögeleri devamlı düşünür ve o uyaranlara odaklanırız. Örneğin; toplumsal fobisi olan bir kişinin dikkati daima başka beşerler üzerindedir. Sahneye çıkıp bir konuşma yapmak isteseniz dikkatiniz başka insanların sizin hakkınızda ne düşündüğü üzerinedir. Meğer ki o an içerinde kişi konuşmasına ve o ana odaklanmalıdır. Yargılarımızı fark etmeyi, algılarımızın içinde geçmiş ve gelecek tesirlerinin olduğunu kabul etmeyi ve görmeyi, olumsuz vakitlerimizde kendimize ve diğerlerine şefkatle yaklaşmayı ve tekrar o şefkatin kabulü değerlidir.
Şimdinin içinde kalabilme zordur fakat kıymetli olan geçmiş ve gelecekte takılı kalan dikkatimizi artık ki vakte ağırlaştırma. Yargılarımızı fark etmek ve kabul etmek yani geçmiş ile barışma ana odaklanmayı kolaylaştırır. Kabul etmek; zevk ve kahra eşit halde yaklaşmak demektir. Bu durumda kendimizle ilgili ya da diğerleriyle ilgili yaşadığımız problemlere olumsuz reaksiyonlar vermeden durup düşünebilmeyi ve sonrasında değerlendirmeyi kolaylaştırır. Kendimize ve öbür inanlara şefkatli olmak vakte şefkatli olmaktan geçer.
Şefkat, acı çekilmesi durumunda ortaya çıkar. Zira acıyı anlamak ve onunla kalmak bizim daha güçlü baş etme yollarımızı güçlendirir. Şefkat bize alternatif yollar sunar; acı çektiğimiz için kendimizi ve diğerlerini eksik, şanssız, maharetsiz görmek yerine acının kozmikliğini fark etmek gerekir. Şefkat, acı olduğunda onu dönüştürmek, değiştirmek yahut hissetmemekle ilgili değildir. Bizi ve diğerlerini ezaya sokan his ve durumları bastırmadan, göz arkası etmeden onunla özdeşleşmeden kabul edebilmeyi içerir.
Başkalarına karşı duyulan şefkat ve oburlarının bize verdiği şefkate açık olma hali ve öz şefkat yani kendimize şefkatli olmak değerlidir. İçinde bulunduğumuz anın zenginliği şuurlu farkındalık da bu yüzden kıymetlidir. Şefkatli olmak tıpkı vakitte vakte de yani artık ki ana da şefkatle yaklaşmak ve her şeyi birinci kez yapıyormuş üzere görmeye istekli olmak ana odaklanmaktır. Sabır ise tekrar vakte sabırdır yani her şeyin bir vakti olduğunu kabul etmek ve anlamaktır. Zihnin tutunmak istediği belirli niyetler, hisler ve durumlar olduğunu fark ederek onları hür bırakmak ve izlemek değerlidir. Geçmiş ve gelecekle ziyadesiyle meşgul olan zihni fark edip, içinde bulunulan anı yaşamak gerekir. Yaşantılarımızı sınıflandırma ve yargılama alışkanlığından meydana gelen otomatik reaksiyonlarımızı fark ederek yargılardan uzak berrak bir görünüşe sahip olmak gerekir. Güzele giden ve güzele gitmeyen tecrübelere karşı açık olmak ve her şeyi aslında şu anda olduğu üzere görmek ve yargılamadan kabul etmek değerlidir.
Bilinçli farkındalığın dikkat ve beyin işlevleri üzerindeki tesiri araştırmalar mevcuttur. Beynimizin amigdala kısmı üzerindeki tesiri büyüktür. Medial temporal lobunun derinlerinde nöronlardan oluşan badem formunu andıran amigdala, duygusal hafıza ve duygusal reaksiyonların oluşmasında öncelikli tesire sahiptir ve limbik sistemin yani histen sorumlu sistemin bir modülüdür. Amigdala, algılamayla ilgilidir ve beyin neyi nasıl algılarsa o denli görür bu yüzden çok değerlidir.
Bilinçli farkındalık her şeyden evvel kendimize yönelmek, kendimizi tanımak, anlamak ve kabul etmektir. Bunu başardığımızda etrafımızı ve ömrümüzü anlamak, tanımak ve kabul etmek kolaylaşır.
Unutmayalım ki ömürde gerçekleşen olaylar bizim algıladığımız gerçeklikle bağlantılıdır bu yüzden bakış açılarımız huzuru bulmalı ve sevgi dolu olmalıdır. Hayatta yer alan belirsizliklerde konforlu yaşayabilmek kabul ve farkındalıktan geçer.