Orta kulağın hava dolu boşlukları temporal (kulak kemiği)kemikteki pnömatizasyon(havalanma) derecesine nazaran 2.5ml ile 13 ml ortasında çok farklı gaz hacmine sahiptir. Orta kulaktaki hava, uçakta yükselirken genişler. Basınç farkı 20 m bar’a ulaşınca tuba (östaki borusu-kulakla boğaz ortasındaki kanal) pasif olarak açılır ve genişleyen gazlar nazofarenks (bogazın üst bölümüne)’e geçer. Alçalış sırasında durum farklıdır. Etraf basıncın artmasına bağlı olarak orta kulakta bulunan gazın hacmi küçülür.
Bunun eşitlenmesi için nazofarenks’den orta kulağa hava gelmesi gerekir. Fakat tuba’nın tek taraflı valf sistemi üzere çalışması nedeniyle nazofarenks’den orta kulağa hava gönderilmesi pasif olarak geçekleşmez. Bunun için kesinlikle yutkunma, esneme üzere hareketler yahut bilinen basınç eşitleme (Valsalva, Frenzel, vb) manevraları yardımı ile tuba’nın faal olarak açılması zaruriliği vardır. Basınç değişikliğinin çok süratli oluştuğu hallerde (jet savaş uçakları) tuba’nın etkin olarak açılma mecburiliği kıymet gösteren bir mevzudur. Bu basınç eşitlemesi yapılmadığı takdirde nazofarenks ve orta kulak ortasında basınç farkı artar, tuba artık açılmaz ( tuba blokajı) ve basınç farkı 80-120 m bar’a ulaştığı takdirde orta ve iç kulak barotravmaları (basınca bağlı travmalar) oluşabilir.
Barotravmalar
Dış kulak yolu barotravması (DKYB):Uçak gürültüsünü azaltmak için kullanılan kulak tıkacı yahut buşon ile kulak zarı ortasında oluşan havalı alandan kaynaklanır. Alçalış sırasında bu havalı boşluktaki gaz küçülür. Bunun sonucu olarak dış kulak yolu derisi ve kulak zarının epitel katmanında hemorajik büller meydana gelir. Dış kulak yolu osteomları(kemik çıkıntıları) ve yabancı cisimleri de DKYB’na neden olabilen faktörlerdir.
Orta kulak barotravması (aerotitis media):Orta kulaktaki basınç azlığını gidermek için basınç eşitleme hareketleri geç yapılacak olursa , basınç farkı 80-120 cc su basıncına ulaşır ve tuba artık açılmayabilir (tuber blokaj). Tuba’nın açılma sıklığı jet savaş uçaklarında, dalışlarda dakikada 3-5 sefer, pike yapan uçaklarda ise 15-20 kere olmalıdır.
Barotravma’ların meydana çıkışında öteki bir etken, tuba’nın geçirgenlik derecesi ve tuba etrafındaki epitel ile etraf dokuların durumudur. Başlangıçta kulak zarında retraksiyon (gerilme) olur. Böylece orta kulaktaki basınç azalması %10’a kadar eşitlenebilir . Basınç azalması devam ettiği takdirde evvel manibrium mallei(Malleus denilen minik kemiğin kulak zarı üzerine yapıştığı alan) üzerinde, daha sonra tüm kulak zarında hiperemi (kızarıklık) meydana gelir. Daha sonra hemorajik büller (içi kan ile dolu kesecikler) oluşur. Orta kulaktaki düşük basınç vantuz düzeneğiyle orta kulak mukozasında ödem (şişme) yaratır, submüköz hemoraji (mukoza altı kanaması) görülür.
Orta kulak boşluğunda seröz ve hemorajik eksuda(sıvı ve kan toplanması ) meydana gelir. Eksuda, orta kulaktaki negatif basıncı dengelemek için damar çeperlerinin geçirgenliğinin bozulmasıyla ortaya çıkan negatif basınç derecesine nazaran az yahut çok olabilir. Bu sıralarda tuba açılır ve basınç dengelemesi olursa eksuda kaybolur. Şayet tedavi edilmezse ve sık sık yinelerse timpanoskleroz’a(kulak zarı kireçlenmesine) dönüşebilir. Basınç farkı 0.4-0.6 bar’dan itibaren kulak zarının yırtılmasına neden olur. Perforasyon (yırtılma)genellikle çizgi biçiminde ve kenarları kanlıdır.
Basınç farkı 20 m bar’dan itibaren kulak ağrısına neden olur. Kulakta dolgunluk hissi, uğultu, kötülük hissi, bulantı, baş dönmesi ve işitme eksikliği görülür.
Çevre basıncının azalması yani uçakla yükseliş sırasında orta kulaktaki gazlar genişler. Şayet östaki borusunda genişleyen gazın nazofarenks’e geçmesini engelleyecek (iltihap, polip,vb) bir durum varsa, gaz orta kulakta birikir. Zar dışarı hakikat itilir. Kulakta dolgunluk hissi, işitme kaybı, kulak ağrısı ve baş dönmesi görülür. Şayet östaki borusunda genişleyen gazın nazofarenks’e rahatça geçmesini engelleyen bir patoloji(hastalık) yoksa, bu geçiş pasif olarak yapılacağından yükseliş sırasında barotravma olma mümkünlüğü azdır.
Orta kulak barotravma’sının sebebi uçuş sırasındaki hava basıncı değişikliklerinde yatmaktadır. Çoğunlukla üst teneffüs yollarında akut bir enfeksiyon vardır. Bunun dışında paranazal sinüs enfeksiyonları, nazal polip (burun etleri), allerjik rinit (saman nezlesi) üzere tuba ağzındaki mukozada iltihap ve ödem yapan faktörler tubuler işlevin bozulmasına neden olurlar.
İç Kulak Barotravma (İKBT):
İç kulak barotravma’sının oluşma sistemi için yalnızca hipotez mevcuttur. Tuba işlev bozuklularında uçucu, alçalış sırasında orta kulaktaki gaz hacmini eşitlemek için şiddetle orta kulağa hava vermesi yahut kuvvetli bir Valsalva sırasında östakinin birden açılması sonucu orta kulağa birdenbire basınçlı hava gönderilmesi sonucu yuvarlak pencereyi örten segonder(ikincil) zar bombe yapar ve rüptüre (yırtılabilir) olabilir. Bu düzenek eksplosiv (dış basınçla ) iç kulak barotravma’sı olarak isimlendirilir . Düşünülen başka bir sistem ise implosiv(iç basınçla) düzenek olup, tuba’yı açmak hedefiyle kuvvetli bir Valsalva hareketi tatbik edildiği vakit yuvarlak pencere orta kulağa hakikat bombeleşir ve rüptür meydana gelebilir.
Semptomlar (belirtiler) ani iç kulak tipi işitme kaybı, tinnitus(kulak çınlaması), vertigo (baş dönmesi) ve istikrar kaybıdır.
Tedavi
Profilaksi(önleme) :
Basınç eşitleme tekniği, basınç eşitleme bozukluğu olan her uçucu ile konuşulmalı ve denetim edilmelidir. Orta ve iç kulak Barotravmalarından kaçınmak için basınç eşitleme hareketleri kesinlikle yapılmalıdır. En âlâ profilaksi bunun bilinmesi olup, basınç eşitlemenin vaktinde ve hakikat yapılmasıdır gereklidir.
Uçucu seçimi de profilakside çok kıymetli yer kaplar. Pilotaj muayeneleri esnasında uçuşa mani teşkil edecek hastalıkların belirlenerek bu şahısların uçmalarının engellenmesi gerekmektedir.
Yolcular açısından ;
yolcuların yere iniş sırasında uyumaları sakıncalıdır. Aksi takdirde basınç farkı büyük olmakta ve tuba blokajı meydana gelebilmektedir. Basınç eşitlemede sakız çiğnemek, ufak yudumlarla su almak, bebeklere biberondan sıvı içermek uygundur. ÜSYE, sinüzit, farenjit, tonsillit üzere durumlarda uçulmamalıdır. Yapılan çalışmalarda daha önce uçuş sırasında kulak ve sinüs ağrısı çeken hava yolu yolcularında bilhassa çocuklarda barotitis gelişme riski fazladır. Valsalva hareketi çocukların 1/3’ de, yetişkinlerin ise yarısında orta kulaktaki negatif basıncı düzeltmede kâfi olmaktadır. Lakin Valsalva hareketinin başarısız olması halinde uçağın alçalışı sırasında yahut daha önce Otovent şişirmenin çocuklarda ve yetişkinlerde tesirli olduğu gösterilmiştir .
Alternobarik vertigonun tedavisi de profilaktiktir. Uçucuların ÜSYE, sinüzit, farenjit üzere durumlarda uçmalarına mani olunulması, bu türlü bir tablonun ortaya çıkmasına mani olacaktır.
Dış kulak yolu barotravması :
Dış kulak yolundaki ufak hemorajik alanlar tedavi gerektirmez. Lakin büyük hemorajik büller enjektör yardımı ile yahut insize edilerek boşaltılır. Dış kulak yolu Castellani solüsyonu ile temizlendikten sonra terracortril pomat ile bulanmış steril bez veya weak kulak yoluna yerleştirilir.
Orta ve iç kulak barotravma:
Orta kulak barotravmaların da; sıcak tatbikatı, antibiyotik, antienflamatuar, mukolitik, topikal ve sistemik pödoefedrinli ilaçlar verilir. Orta kulakta serözite varsa parasentez yapılarak boşaltılır. Uçuşa tubal işlevler düzelinceye kadar müsaade edilmez. Kronik tuba disfonksiyonlarında havalandırma tüpü yerleştirilir. Uçucunun işitme sorunu yoksa, havalandırma tüpü ile uçmasında sakınca yoktur.
Travmatik perforasyon oluşması halinde zarurî olmamakla birlikte tedbir olarak üstteki tedavi verilir ve ek olarakta uçucunun bir mühlet sümkürmemesi istenir. Büyük perforasyonlar ise miringoplasti ile kapatılır.
Şayet rüptür kuşkusu varsa timpanotomi yapılmalı ve fistül kapatılmalıdır.
