Bir insan neden bağımlı olur? Bağımlılık yalnızca uyuşturucu hususlar için geçerli bir durum mudur? Bağımlılık neden külfetli bir süreçtir?
İnsanlık tarihi boyunca zihinsel süreçleri etkileyen bir çok bitki ve yapay unsur keşfedilmiştir. Eski devirlerde beşerler deneyerek birtakım bitkilerin zihinsel süreçleri etkilediğini bulmuştur. Kimi vakit bulan bireyler bu hususlara bağımlı hale gelmişlerdir. Tarihî süreç boyunca bu hususlar daima var olmuştur ve var olmaya da devam edeceklerdir. Pekala bizler için bu hususların problemli tarafları nelerdir? Bir uyuşturucu unsur yahut bağımlılığa neden olabilecek her türlü etken kullanan kişi için keyif verici bir tesir yaratıyor mu? Evet yaratıyor. Pekala neden hepimiz kullanmıyoruz? Nedenini şöyle açıklayayım; Size verilen o denli bir ödül düşünün ki, bu ödül hayatınızda en çok keyif aldığınız aktiflikten, en çok sevdiğiniz şahıstan, hayatınızın en hoş anılarından onlarca, yüzlerce, binlerce kat fazla zevk ve tatmin duygusu veriyor. Pekala bu mükafatı tekrar alamadığınızda ne yaparsınız? Onu yine elde edebilmek ismine her şeyi…Peki bu mükafatı daima aldığınızda ve bu duruma bağışıklık kazandığınızda artık size eskisi kadar keyif vermediğinde ne yaparsınız? Artık size keyif verebilecek ne bir unsur, ne bir insan, ne bir ömür hali kalacaktır. Hiç bir arkadaşınız, dostunuz, aileniz, sevdikleriniz, paha verdikleriniz bu kadar kuvvetli bir zevk düzeneğinin yerini tutamadığında ne yapacaksınız? Onları hayatınızdan çıkaracaksınız. Ve artık tüm hayatınız giderek dozunu artırmak zorunda kalacağınız bu ödül yani husus olacaktır.
Bağımlılık yapan unsurlar beyinde bir cins ödül sistemi olan ‘Dopamin’ kimyasalı üzerinden tesir etmektedir. İnsan hayatında keyif veren her çeşit durum (hediye almak, sevilmek, ilgi görmek, aşık olmak vb.) ‘Dopamin’ nörotransmitterinin beyinde artışına neden olmaktadır. Böylelikle ödül sistemi aktive olarak keyif, zevk ve haz sistemleri çalışmaktadır. Doğal yahut kimyasal her çeşit uyuşturucu husus beyinde bu ‘Dopamin’ ölçüsünü olağan seviyelerin çok üstünde bir seviyeye yükseltmektedir. Hayatımızdaki hiç bir hoş olay bu kadar ‘Dopamin’ artışı sağlayamayacağından bağımlı kişi artık hiçbir ömür olayından eskisi kadar zevk alamayacaktır ve hayatını yalnızca uyuşturucu unsur odağında yaşayacaktır. Pekala hayatında her şey yolunda olan, hiçbir sorunu derdi olmayan insan bu türlü bir hususa yönelir mi? Bu sorunun karşılığı; hayatta sıkıntısız insan yoktur lakin hayatın birtakım temel yapıtaşları eksik olan beşerler bu tıp unsurlara yönelebilirler. Madem bir uyuşturucu husus beyindeki ödül ve haz sistemini harekete geçiriyor o halde buna muhtaçlık duyacak kişinin ömründe bu çeşit hazları verecek durumlar eksik olmalıdır ki unsur kullanımına yönelsin. Yeterli bir çocukluk hayatı olmayan, sevgi ve merhamet hisleri öğretilmemiş, gereğince tatmin duygusu yaşayamamış, muhtaçlığı olan ilginin çok altında hislere sahip olmuş, sahip olduğu EGO çemberinin içini gereğince dolduramamış şahıslar bu cins unsurlara çarçabuk yönelebileceklerdir.
Bağımlılık psikolojisi yalnızca alkol, sigara yahut uyuşturucu hususlar için geçerli değildir. Bağımlılık diğer bir beşere yahut objeye karşı da gelişebilir. Bu çeşit durumlar uyuşturucu unsura benzeri tesirler yaratır ve o kişinin yahut objenin yokluğunda tıpkı husus yoksunluğundaki üzere belirtiler ortaya çıkar. Örneğin uzun vadeli aşk acısı çekmek bu cins bir duruma örnek olabilir. Ortada sevginin ve hürmetin olmadığı fizikî yahut ruhsal şiddet içeren bağlar bu duruma öteki bir örnek olabilir.
Peki bağımlılığın tedavisinde neler yapılmalıdır? Bu tedavinin birinci ve en kıymetli basamağını bağımlılık yapan durumun ve bu durumu hatırlatan tüm etkenlerin hayatımızdan büsbütün çıkarılması oluşturmaktadır. Bağımlılık tedavisi bir ömür uzunluğu sürmektedir. Bir ömür uzunluğu ilaç kullanmaktan bahsetmiyorum. Bir ömür uzunluğu ruhsal olarak gayret etmekten bahsediyorum. Bu çabada gereken her türlü dayanağı ve yardımı alabilmekten bahsediyorum. Evet bu güçlü bir süreçtir ancak hiç bir bırakma çabası maddeyi kullanmak ve tesirleri ile çaba etmekten daha sıkıntı değildir. Uyuşturucu unsur kullanımının tedavisinden daha kolay ve daha tesirli bir gayret yolu vardır. O da uyuşturucu unsur kullanımını engelleme metotlarının geliştirilmesidir. Engellemekten kastettiğim yasaklamak değil, toplumu, her bir bireyi bilinçlendirmek, eğitim seviyelerini geliştirmek, sevgi ve hürmet temelli bir toplum yaratmak, sağlıklı bir toplumsal psikoloji düzeyine erişmektir.
Uyuşturucu unsurlar ile çaba de ferdî uğraştan fazla toplumsal bir gayret daha kıymetli yer tutmaktadır. Daha hoş ve sağlıklı bir gelecek için birlikte, el ele, sevgi ve hürmet ile yol almalıyız. Varoluşumuzun geleceğine giden yol öncelikle şahsî mutluluğumuzdan daha sonra toplumsal mutluluğumuzdan geçmektedir.
