Alışılmış olan rastgele bir ilaç yahut unsurun, kişinin hayatını sürdürmesi için ruhsal ve fizyolojik bir muhtaçlık haline gelmesi, alınması için engellenmesi sıkıntı bir istek duyması, alınan ölçünün ve alınma sıklığının giderek artması, alınmadığı taktirde mahrumluk belirtilerinin ortaya çıkması ve bu ilaç yahut unsur alınmadan günlük hayatın sürdürülmesinin imkansız hale gelmesi diye özetlenebilir.
Bağımlılık kronik bir rahatsızlıktır. Bu hastalık kişiyi zararlarına karşın unsur aramaya zorlar. Birinci kere kullanılan uyuşturucu kişinin özgür iradesiyle yaptığı bir seçimdir. Lakin tekrarlanan uyuşturucu kullanımı beyinde değişikliklere neden olur. Bu değişikliklerde kişiyi makûs tesirlerine karşın (ailevi sorunlar, hırsızlık, arkadaşlarını kaybetmek ve öteki fizikî ve ya zihinsel problemler) uyuşturucu aramaya ve tekrar tekrar kullanmaya iter.
Bağımlılık biyo-psiko-sosyal bir hastalıktır. Kişiyi biyolojik, sosyolojik ve ruhsal istikametten etkileyerek, kişinin hayat kalitesinde azalmaya, toplumsal bağlarında problemlere ve ruh sıhhatinde bozulmalara neden olur.
Bağımlılık, kişinin bütün zararlarına karşın bağımlı olunan şeyi tekrarlayıcı bir biçimde yapması ile karakterize süreğen gidişli bir beyin hastalığıdır.
Kişinin kendisi ziyan gördüğü üzere etrafı da bu durumdan etkilenmekte ve ziyan görmektedir.
Bir yıl içinde aşağıdakilerden en az ikisi kendini göstermeli, klinik açıdan besbelli bir badireye ve fonksiyonellikte azalmaya yol açar:
-Maddenin tasarlandığından daha uzun ve yüksek ölçülerde alınması
-Madde kullanımını denetlemek için ya da bırakmak için yapılan ancak boşa çıkan daima çabalar
-Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için çok vakit harcamak
-Madde kullanımı için çok büyük bir istek duyma yahut kendini zorlanmış hissetme
-Tekrar eden kullanım sonucu sorumluluklarını yerine getirememe (işte, okulda, evde)
-Olumsuz tesirlerine karşın kullanıma devam etme (toplumsal ve şahıslar ortası sorunlar)
-Madde kullanımı nedeni ile toplumsal, mesleksel ve ferdî aktifliklerin azalması ya da büsbütün bırakılması
-Tehlikeli olabilecek durumlarda dahi kullanmaya devam etme
-Fizyolojik ya da ruhsal sıkıntıların ortaya çıkmasına ya da artmasına karşın husus kullanımını sürdürmek
-Maddeye tolerans gelişmiş olması
-Madde kesildiğinde ya da azaltığında mahrumluk belirtilerinin ortaya çıkması (Bulantı, uykusuzluk, kusma, sonluluk, bunaltı, huzursuzluk, saldırganlık, ishal, terleme, titreme, kas sızıları, ateş vb.). Her husus mahrumluk belirtisi göstermez.
DSM-5’te 10 başka husus tanımlanmıştır:
1)Alkol
2)Kafein
3)Kenevir (esrar)
4)Halüsinojenler (LSD, meskalin, fensiklidin vb.)
5)Uçucular (tiner, akaryakıt, gazolin, bali vb.)
6)Opiyatlar (morfin, eroin, kodein, metadon vb.)
7)Sedatif, hipnotik ve dert gidericiler (diazepam, klorazepat vb.)
8)Uyarıcılar (amfetamin, ekstazi, kokain vb.)
9)Tütün
10)Diğer bilinmeyen maddeler
Bağımlılık Tedavisi Nasıl Olur?
Bağımlılık tedavisi; ilaçla tedavilerin yanı sıra psikososyal değişkenlere dikkat edilerek uygulanacak geniş kapsamlı bir tedavi ve rehabilitasyon programı gerektirir. Tedavi başarısı kişinin tedaviyi kabul etmedeki gönüllüğü, hayat olayları, aile bağları, bağımlılığın şiddeti, yol açtığı sıkıntılar ve öteki bir çok faktöre nazaran değişir.
Tek bir bağımlılık tedavisi usulü yerine kişinin içinde bulunduğu durum (biyolojik-psikolojik-sosyolojik) özelinde tedavi programları geliştirilmelidir. Bağımlılık tedavisi detoksifikasyon (arındırma) tedavisi ile başlar. Arındırma tedavisi; kişinin alkol yahut maddeyi almadığında hususun bedenden çekilmesiyle ortaya çıkan mahrumluk belirtilerine yönelik yapılır.
Bu, tedavinin birinci etabıdır. Arındırma tedavisi hastaneye yatarak yahut ayaktan yapılabilir. Birtakım unsurların yoksunluğu önemli tıbii problemler ortaya çıkardığı için yatarak tedavi edilmesi gerekir. Alkol yoksunluğu bireyde epilepsi nöbeti yahut deliryum tremens tablosuna neden olabilir ki, bu da hayati tehlike oluşturur. Bu nedenle hastanede yatarak arındırma tedavisi yapılması daha uygun olacaktır. Detoksifikasyon tedavisinin devamında ilaç tedavileriyle birlikte terapi programları uygulanır. Birçok hasta tedaviyi erken bırakabilmektedir.
Yapılan çalışmalar ilaç tedavisi ile birlikte ferdi yahut küme terapilerine katılan hastaların uzun mühlet tedavide kalabildiği ve böylelikle husustan uzak kaldığı, hayat kalitesinin yükseldiği, toplumsal hayatlarının düzgünleştiğini göstermiştir. Kişinin bilgilendirilmesi, gerilimle ve maddeyi arzulamakla (cravig) başetme formüllerinin geliştirilmesi terapi programlarında odaklanılan noktalardan bazılarıdır.
Ailenin de tedavinin içine dahil edilmesi değer arz etmektedir. Bu nedenle ailelere bağımlılık hakkında eğitim verilmesi yakınlarına daha faal bir biçimde takviye olmalarına yardımcı olacaktır.
