Aşkın üzerimizde sarhoş edici bir tesiri vardır ve bu gizemli etkiyi bilimsel bir bakış açısıyla anlamak, alakaları biraz daha net bir halde yönlendirmemize yardımcı olabilir. Meditasyon, öz-farkındalık ve güzel bağlantı maharetleri, başarılı bir bağlantıya sahip olmak için çok kıymetlidir lakin bağlanma ve ayrılmanın biyolojik faktörleri, benlik gelişimi çok üst seviye bireyleri bile zorlayabilir. Binlerce yıl boyunca tabiat, temelde irtibat dileğimizi oluşturan karmaşık nörolojik dürtüler geliştirmeyi kabul etti ve bu içsel süreç, etrafımızdaki beşerlerle toplumsal olarak etkileşime girdiğimizde dışsal olarak yansıtılmaya başlandı. Bu sürecin iç işleyişini hiçbir vakit tam olarak anlayamasak da, bilim neler olup bittiğini biraz aydınlatabilir.
“Aşık olmak bedenimizdeki muhakkak fizikî tepkileri tetikleyen, yeterli hissettiren kimyasal unsur seli salınmasına neden olur. Bu içsel aşk iksiri, yanaklarımızın kızarmasından, avuç içlerimizin terlemesinden ve kalplerimizin müsabakasından sorumludur.” Pat Mumby, PhD, Science Daily
Herkes Aptalı Oynuyor (!)
En baştan başlayalım…Aşk hoştur, lakin tıpkı vakitte bağımlılık yapabilir; çılgınca şeyler yapmamıza ve söylememize yol açabilir. Bence hepimiz, bir sevgili ya da çok yakın bir arkadaşımızla bir tutku anında “erimenin” ya da “kaybolmanın” “kendini kaybetmenin” nasıl bir şey olduğunu biliyoruz. Bu hislere “teşekkür etmek” için beynimizin özel bir modülü var: Amigdala! Sakinleşmemizi sağlamadığı vakitlerde çok değerli ve yararlı bir fonksiyonu vardır. Şayet bizi yönlendirecek müzikler yoksa; umarım hepimiz bu patlamalarla kendimize ve birbirimize gülme yeteneğine sahibizdir.
Amigdala beynimizi “savaş ya da kaç” moduna sokma yeteneğine sahiptir. Bu yeteneği, tabiatta avlandığımız tarih öncesi geçmişimizden gelir. Beyinlerimiz, ömür ya da vefat durumlarında hayatta kalmak için ani reaksiyona muhtaçlık duyduğumuz anlardaki yüksek düşünme merkezlerini atlamak için bir yola gereksinim duymuştur. Böylelikle amigdalaya, kendimizin daha sorumlu olan kısımlarını geçersiz kılmak yahut atlamak için özel bir güç verildi. Duygusal olarak “tetiklendiğimizde”, bu büsbütün bir çeşit tehlikeyi algılayan amigdalamızın bu duruma gösterdiği tepkidir. Bu tepkisi tanımlama, duraklatma ve nefes alma yeteneğine sahip olmak, hararetli anlarda aklımıza geri dönmemize yardım etme konusunda mükemmeller yaratabilir.
“Romantik aşk ve annesel sevgi son derece kıymetli tecrübelerdir. Her ikisi de tiplerin sürdürülmesi ile temaslıdır ve bu nedenle kritik evrimsel değere sahip yakın biyolojik fonksiyonları vardır. Yeni geliştirilen, öznel durumların sinirsel irtibatlarını beyin görüntüleme teknikleriyle incelemek, nörobiyologların hem romantik aşkın hem de anne sevgisinin nöral temelleri hakkında bir şeyler öğrenmelerini sağlamıştır. Her iki bağlanma tipi de, her birine mahsus bölgeleri, ayrıyeten beynin ödül sistemindeki oksitosin ve vazopressin reseptörleri bakımından varlıklı alanlarla çakışan bölgelerini aktifleştirir.”
Beynimizde hazırlanan cinsel dürtü, bağlanma ve eş tercihi ile alakalı bir nörokimyasal kokteyl ile manipüle ediliriz. Bu kokteylin içindekiler cinslerimiz için üretkenliğin özüdür; biyolojik hayatları şu anki hayatımızdan daha eskidir ve biz gittikten sonra da ivmelenerek aktarılmaya devam edeceklerdir. Lakin aşk, seks, münasebetler yalnızca üremek için değildir; onlar ayrıyeten sıhhat, ferdî gelişim ve ruh sıhhati için de gereklidir.
Nörokimyasal; nöropeptidleri ve nörotransmiterleri içeren geniş bir tabirdir. Nörotransmiterler, bir kimyasal sinaps boyunca sinyalleri ileterek nörotransmisyonu sağlayan kimyasallardır. Nöropeptitler, nöronlar tarafından birbirleriyle irtibat kurmak için kullanılan küçük protein gibisi moleküllerdir. Genel olarak konuşursak, bu kimyasal dramadaki ana oyuncular ortasında; cinsel dürtü ile ilgili olan testosteron ve östrojen; zevk, bağımlılık ve mükafatla ilgisi olan dopamin; en yaygın olarak “aşk hormonu” olarak adlandırılan oksitosin bağlanma ve aidiyet ile bağlantılıdır – tıpkı vakitte (vazopressin ile birlikte) partner tercihinde değerli bir rol oynar.
“Çiftler sıklıkla artan dopaminin belirtilerini gösterirler: artan güç, uyku ya da yemeğe daha az muhtaçlık duyma, en dikkat alımlı bağlantının en küçük ayrıntılarında odaklanmış ilgi ve harika haz!”
Etkileşim Yalnızca Başın İçinde Değil…
Uzmanların geliştirdiği önde gelen teorilere nazaran; hudut sistemlerimiz kendi kendine yetemez, etrafımızdakiler ve en yakın olduğumuz şahıslar ile açıkça etkileşim halindedir. Bu hipoteze “limbik rezonans” denir. Bu hipotez; kişilik ve hayat uzunluğu duygusal sıhhat üzerinde derin tesirleri olan bir biçimde birbirimizle senkronize olduğumuzda gerçekleşen derinlemesine paylaşılan hislerin senfonisinin biyolojik açıklamasıdır. Bu fenomen yalnızca beşere mahsus değildir, öbür memeliler ve çeşitler ortasında da bilinir ve vardır.
Parçaları Birleştirmek
Öyleyse artık, ne kadar karmaşık ve öngörülemeyen sevgi ve münasebetlerin olabileceğini doğrulayan bir bilime sahibiz. Bunun bize kazadırdığı, biyolojik gereksinimlerin nelerle tetiklendiğini ayırt etmeye başlama yeteneğidir. Sevgiyle ilgili bir bağımlı üzere hareket ettiğimizde, bağlanma muhtaçlığımızı gidermek için bir sarılma gereksinimi hissederiz (oksitosin fikrini elde ederiz) lakin testosteron ya da östrojenimiz çok fazlaysa cinsel haz için fırsat kollama yolunu izleyebiliriz.
Seks, tıpkı amigdalanız tehlike (kayıp, kendi gölgemizle yüzleşmek) hissi algıladığında “kendimizi kaybetmemize” neden olan drama cinslerine kimyasal bir bağımlılık yaratabilecek daha derin bir bağlanmaya yol açabilir. Bu daimi döngü, sonunda bizi, kendini ve öteki için manevi, şartsız sevginin yanı sıra, bırakma, affetme ve merhamet etmenin temel manevi unsur ve uygulamalarına geri getirir. Bazen sevdiğiniz birinden ayrılma bile şahsî gelişiminizin güçlü ve dönüştürücü bir modülü olabilir.
İnsan tabiatının derinliklerine olan bu sonsuz araştırma, insan olarak toplumsal hayatımızın ihtişamını aydınlatmaya devam ediyor. Hepimiz münasebetlerin yükseliş ve düşüşlerini deneyim ediyoruz ve hayran olduğumuz çok fazla müzik ve sanat yapıtı bu hislerin hasretinden, baş karışıklığından ve zevkinden doğuyor. Bunu bilerek; Araştırın, Keşfedin, Özgürce Sevin ve Bırakın Gitsin! Zira; yaşamak ve büyümek için buradayız, acı çekmek ve sürünmek için değil…
