Menisküs yırtıkları sıklıkla bulunduğu yere nazaran eklem sınırında hassasiyet, dizde kilitlenme, aktivite sonrası artan ağrı ve dizde şişlik halinde şikayetler oluşturabilir. Bu sebeple yürürken ani kitlenmeler, üzerine basıldığında şiddetli ağrılar oluşturarak kişinin toplumsal hayatını olumsuz tarafta tesirler. Erken teşhis çok değerlidir.
Diz eklemi 3 kemiğin (femur, tibia, patella) makul kısımlarının birleşmesi ile oluşan kapalı bir boşluktur. Bu boşlukta hem diz ekleminin stabil bir halde hareket etmesini sağlayan hem de ekleme gelen yükün eşit dağılımını sağlayan yapılar bulunmaktadır. Menisküsler, ön ve art çapraz bağlar, eklemleşme kıkırdakları ve sinovya denilen ve dizin içindeki sıvıyı oluşturan bezler bu yapıları oluşturur. Menisküsler dizin hem iç hem de dış boşluğunda bulunan orta sert kıvamda kıkırdaksı yapılardır ve ekleme gelen yükün süspansiyonunu sağlarlar. Ön ve art çapraz bağlar kaval ve uyluk kemiği ortasında ilişki sağlayarak dizin öne yahut geriye kaymasını önlerler. Dizi oluşturan kemiklerin uçlarında bulunan kıkırdaklar ise hem eklem hareketinin ağrısız biçimde olmasını sağlar hem de süspansiyona katkıda sağlarlar. Sinovya denilen bez ise ürettiği sinovyal sıvısayesinde diz eklemini oluşturan yapıların beslenmesini sağlamakla birlikte bu ürettiği sıvı ile eklem hareketinin kayıcı bir halde devamını sağlamaktadır.
Diz ekleminde oluşan ani travmalar yahut dizin makûs kullanımına bağlı olarak oluşan mikrotravmalar diz içi yapılarda hasarlanmaya yol açabilmektedir. Bu travmalar sonucu iç menisküs/dış menisküs yırtıkları, ön çapraz /arka çapraz bağ yırtıkları, kıkırdakların aşikâr bölgelerinde yaralanma yahut kanlanma azlığına bağlı kıkırdak mevti (osteokondritis dissekans)gözlenebilir. Ayrıyeten bir çok hastada bu yaralanmaların kimileri bir arada bulunmaktadır. Bunun dışında kimi sinovya hastalıkları yahut romatizmal hastalıklara ikincil olarak sinovya yapısında artış (sinovyal hipertrofi, polivillonodüler sinovit) ve sinovyal sıvıda artış gözlenebilir.
Menisküs yırtıkları sıklıkla bulunduğu yere nazaran eklem çizgisinde hassasiyet, dizde kilitlenme, aktivite sonrası artan ağrı ve dizde şişlik formunda şikayetler oluşturabilir. Genç yaşlarda oluşan menisküs yırtıkları sıklıkla tek bir yırtık alanı halinde kendini gösterirken ileri yaşlarda kireçlenme tabanında oluşan menisküs yırtıkları vakitle artan ezilme sistemi ile oluşur ve çok modüllü yırtıklardır. Yırtıklar büyüklüğüne nazaran 4 evreye ayrılır ve bilhassa evre 3-4 yırtıklarda cerrahi tedavi tercih edilir. Menisküs yırtığı olan hastalarda artan eklem sıvısının diz ardına kaçması sonrası diz art boşlukta kistler (Baker kisti) oluşabilir.
Ön ve/veya art çapraz bağ yaralanmalarında yürürken yahut ani diz hareketlerinde dizde dönme hissi ve diz ekleminde boşalma ve düşer üzere hissetme gözlenmektedir. Hastalarda bağ yırtığı varlığında yapılacak spor aktiviteleri stabil olmayan diz nedeniyle diz eklemini oluşturan kemiklerin kıkırdak etrafında kemik ödemi (kemik ezilmesi “Bone bruise” ) oluşturabilmektedir. Bu hastalarda sıklıkla beraberinde menisküs yırtığı mevcuttur ve menisküs yırtığı bulguları da hastada ek şikayetler oluşturmaktadır.
Diz eklemini oluşturan kemiklerin ekleme bakan yüzlerinde yaklaşık 4-5 mm lik kıkırdak yapı bulunmaktadır. Travma, kıkırdak muhakkak bölgelerinin mevti (Osteokondritis dissekans – OCD), geçmişte “kondromalazi patella” olarak ta isimlendirilen diz önü kemiği ardında oluşan kıkırdak hasarı ve ileri yaşlarda kireçlenme olarak ta isimlendirilen “osteoartrit” hastalığında kıkırdaklar yaralanabilmektedir. Bu hastalarda kıkırdak hasarı olan bölgeye nazaran ağrı, eklem etrafında şişlik ve kopan kesim varsa takılma hissi de gözlenebilmektedir.
Diz ekleminde çeşitli şikayetler ile polikliniğe başvuran hastalarda öncelikle hastanın geçmiş kıssası sorgulanır. Şikayetin yeri, müddeti, ağrının zamanlaması ve aktivite ile ilgisi ve travma olup olmadığı sorgulanır. Sonrasında diz içi yapıların kendilerine has muayene teknikleri kullanılarak patolojinin kaynağı açısından kıymetlendirme yapılır. Kesin tanıya ulaşabilmek için basarak diz radyografileri ve diz eklem MR’ı çoklukla istenmektedir. Tedavi biçimine hastanın öyküsü, klinik ve radyolojik sonuçları birlikte kıymetlendirilerek karar verilir.
Tedavi halleri hastalıklara nazaran değişkenlik gösterebilir;
- Menisküs yırtıklarında hastanın yaşı, travma sistemi ve MR’da yırtığın büyüklüğü değerlidir. Genç yaşlarda travma sonucu oluşan, bilhassa kilitlenme yapan evre 3-4 yırtıklar kapalı prosedür denilen artroskopik cerrahi ile tedavi edilir. İleri yaşlarda oluşan dejeneratif yani ezilme sonucu oluşan kesimli yırtıklarda cerrahi her vakit olumlu sonuç vermeyebilir. Bu durumda hekiminizle cerrahinin artı ve eksilerini ayrıntılı halde konuşmanız gerekir. Erken evre yırtıklarda sıklıkla cerrahi dışı prosedürler tercih edilmektedir.
- Ön çapraz bağ yahut art çapraz bağ yırtıklarında en sık kullanılan tedavi sistemi cerrahi olarak yeni bağ oluşturulmasıdır. Bağ oluşturulurken en sık kullanılan teknik sizden alınan tendonlar ile yeni bağ oluşturulmasıdır. Bu yeni oluşturulan bağ artroskopik yani kapalı yol ile anatomik yerine yerleştirilir ve dize eski stabilitesi kazandırılmış olur. Bu hastalarda sıklıkla menisküs yırtığı eşlik etmektedir ve beraberinde menisküs cerrahisi de uygulanmaktadır.
- Kıkırdak yaralanmaları ekseriyetle dizin muhakkak bir bölgesinde görülmekle bir arada değişkenlik gösterebilir. Erken devirlerde şikayetin ölçüsüne nazaran cerrahi dışı teknikler (rehabilitasyon, yükten kesme, aygıt kullanımı, buz, medikal tedavi, PRP gibi…) kullanılabilir. İleri evre ve ömrü olumsuz etkileyen hastalarda artroskopik cerrahi ile kıkırdağın kanlandırılması (Mikrokırık), dizin yük taşımayan alanından hastalıklı bölgeye kıkırdak nakli (Mozaikplasti) yahut kök hücre nakli uygulanabilir cerrahi tekniklerdir.
- Sinovya hastalıklarında ise sıklıkla artroskopik olarak fazla sinovya temizlenmekle birlikte tekrarlama ihtimali sıktır.
Bu yolda dizin iki yanından açılan 1 cm’lik delikler yoluyla diz içine girilir. Öncelikle diz içi serum ile şişirilerek diz içine sokulacak aletleri rahat çalışabileceği bir ortam oluşturulur. Bir delikten kamera ve başka delikten cerrahi yapılacak aletlerin sokulması yoluyla eklem içi patolojilerin tedavisi sağlanır. Bu metotla yırtık olan menisküsün temizlenmesi, menisküs dikişi atılması, ön/arka çapraz bağ ameliyatları, kıkırdak yaralanmaları için tıraşlama yahut kanlandırma (mikrokırık), sinovya artışında sinovya paklığı ve bazen de diz içinde fazladan olan ve kıkırdağa ziyan veren ipsi oluşumların (Plika) paklığı sağlanabilmektedir. Bu cerrahide en kıymetli özellikler kozmetik yarar, erken periyotta düzgünleşme ve toplumsal hayata girebilmedir. Her cerrahinin olduğu üzere bu cerrahinin de komplikasyonları görülebilmektedir. Bu açıdan cerrahi öncesinde hekiminizle ayrıntılı olarak konuşarak ameliyatı kabul etmeniz çok değerlidir.