Artroskopi, eklemi ilgilendiren hastalık ve yaralanmaların teşhis ve tedavisinde kullanılan bir cerrahi formüldür. 1931’de Japonya’da Takagi tarafından birinci prototipi gerçekleştirilen artroskopi aygıtı, tekrar birinci olarak Japonya’da Watanabe tarafından bir cerrahi teşebbüste kullanılmış, 1964’ten sonra bu teknik Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemizde ise, 1970’li yılların sonunda uygulanmaya başlanmış ve 1987’de İzmir’de Prof. Dr. Veli Lök tarafından Artroskopi Derneği kurulmuştur. Günümüzde, dünyanın birçok yerinde olduğu üzere ülkemizde de birçok ünitemizde, eklem içi teşebbüsler artroskopik teknikle uygulanabilmektedir.
Artroskopi sözcüğü, artros (eklem) ve skopi (gözlemek) sözcüklerinden türetilmiştir. Kullanılan ana aygıt, artroskop ismini alır ve diz için kullanılanı 4 mm. çapındadır. Artroskopa bağlanan ışık kaynağı ve mercek sistemi sayesinde eklem içinden alınan imaj, monitöre yansıtılır. Artroskopi, optik bir sistemdir ve artroskopun ucunda yer alan bu optik sistem sayesinde eklem içi yapılar büyütülerek çok detaylı bir biçimde kıymetlendirilebilir. Artroskopinin öbür bir avantajı da, elde edilen imgelerin kaydedilebilmesidir. Bunun yanında, açık cerrahi ile oluşabilecek olan ameliyat sonrası enfeksiyon, hareket zorluğu, eklem kısıtlılığı üzere yan tesirler azaltılmış ve açık cerrahi ile ulaşılması mümkün olmayan eklem bölgelerine ulaşma bahtı kazanılmış olmaktadır.
Artroskopi hangi eklemlerde uygulanabilmektedir?
Artroskopi, birinci olarak diz ekleminde uygulanmış, teknik ve aygıtların geliştirilmesiyle birlikte başka birçok eklemde de uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde en sık artroskopik cerrahi uygulanan eklemler, diz ve omuz eklemleridir. Bunların dışında ayak bileği, el bileği, dirsek, kalça ve hatta omurlarası eklemlerde de uygulanabilmektedir. Diz ve omuz eklemlerinde 4 mm., el bileği ve dirsek üzere küçük eklemlerdeyse 1.9 ve 2.7 mm. çaplı artroskoplar kullanılmaktadır.
Artroskopi ile hangi süreçler uygulanabilir?
Artroskopi ile diz ekleminde,
- Menisektomi: menisküs yırtıklarının çıkarılması,
- Menisküs tamiratı,
- Ön ve art çapraz bağların rekonstrüksiyonu (yeniden oluşturulması),
- Osteoartritte (kireçlenme) eklem debridmanı (erken devirde istenmeyen ve artmış yumuşak yahut sert dokuların eklemden uzaklaştırılması),
- Septik artritte (dizin bakteriyel iltihabı) iltihabın boşaltılması ve eklemin yıkanması,
- Osteokondritis dissekans (kıkırdak ayrılması yahut eklem içine düşmesi): Hür cisim (eklem faresi) çıkarılması,
- Mozaikplasti.(eklem kıkırdak yüzlerinde oluşan kayıpta, yüklenme olmayan yerlerden alınan silindirik kıkırdak kesimlerinin kayıp alanına yerleştirilmesi),
- Sinovial rezeksiyon (romatizmal hastalıklarda snovia dediğimiz eklem zarının çıkarılması),
- Diz eklemini ilgilendiren kimi kırıkların tedavisi (yardımcı olarak),
- Patella (diz kapağı kemiği) çıkığının tedavisi (tek başına yahut yardımcı olarak),
- Kaza yahut ameliyat sonrası gelişen hareket kısıtlılıklarının açılması (tek başına yahut yardımcı olarak),
- Eklem içi düzgün huylu tümör ve kistlerin çıkarılması süreçleri yapılabilir.
Artroskopi ile ayak bileği ekleminde,
- Osteokondritis dissekans (kıkırdak ayrılması yahut eklem içine düşmesi): Serbest cisim (eklem faresi) çıkarılması,
- Mozaikplasti.(eklem kıkırdak yüzlerinde oluşan kayıpta, diz eklemindeki yüklenme olmayan yerlerden alınan silindirik kıkırdak modüllerinin bilekteki kayıp alanına yerleştirilmesi),
- İmpingement sendromu (burkulmalar sonrası ortaya çıkan doku sıkışmaları)
- Osteoartritte (kireçlenme) eklem debridmanı (erken periyotta istenmeyen ve artmış yumuşak yahut sert dokuların eklemden uzaklaştırılması),
- Septik artritte (bileğin bakteriyel iltihabı) iltihabın boşaltılması ve eklemin yıkanması,
- Sinovial rezeksiyon (romatizmal hastalıklarda snovia dediğimiz eklem zarının çıkarılması),
Artroskopi nasıl yapılır?
Artroskopi süreçleri, amelyathanede steril kurallarda ve anestezi altında yapılır. Genel anestezi yahut spinal anestezi (belden uyuşturma) ile olabilir. Anestezi uygulandıktan sonra yapılacak sürecin uzunluğuna nazaran gerekirse idrar sondası yerleştirilir. Daha sonra ameliyat olacak bacağa kanama olmaması için turnike sarılır ve bacak tutucuya alınır. Turnike ve bacak tutucu kullanılması, cerrahın tercihine bağlıdır.
Artroskopi setinde bulunması gereken aletler; optik artroskop, ışık kaynağı, kamera kablosu, 3 lt.lik sıvı torbaları, sıvının geliş ve çıkış boruları, pompa ve traşlama aygıtı, boşaltma kanülü, eklem içi yapıların denetimi için probe, kesici ve tutucu aletler , artroskopik makas ve radyofrekans sistemidir. Menisküs tamirinde, özel kanüllerin bulunduğu bir set, çapraz bağ rekonstrüksiyonunda özel kılavuzların yer aldığı farklı bir set kullanılır.
Standart olarak diz önünde 2 portal (giriş yolu) açılır. Bu portaller, 4-5 mm. çapındadır. Eklemin şişirilmesi ve manzaranın sağlanması için steril sıvılar kullanılır ve sıvının dışarı alınması için tercihen üst dıştan bir portal daha açılabilir. İstenirse, birtakım uygulamalarda dizin art iç ve dış kısmında aksesuar portaller açılabilir .
Eklemin görüntülenmesi için gereken ışık kaynağının şiddetini ve gelen sıvının basıncını ayarlamak mümkündür.
Eklem içi görüntülendikten sonra sırasıyla patellofemoral eklem (diz önü eklemi), medial (iç) çıkmaz, iç menisküs, iç eklem kıkırdağı, ön ve art çapraz bağ, dış menisküs, dış eklem kıkırdağı ve lateral (dış) çıkmaz kıymetlendirilir. Bu kıymetlendirme, artroskopistin eklem içindeki parmağı olarak bahsedilen probe ile yapılır.
Probe, artroskoptan daha ince bir alettir ve ucundaki 4 mm. uzunluğundaki çengeli ile menisküs ve çapraz bağların sağlamlığı ve bütünlüğü kıymetlendirilir.Buraya kadarki kısma tanısal artroskopi ismi verilir ve teşhis konduktan sonra gereken süreçlere geçilir (Bkz. Menisküs yırtıkları, ön çapraz bağ yırtıkları)
Artroskopinin tehlikesi var mıdır?
Artroskopi kapalı sistemle yapıldığı için yan tesir oluşma mümkünlüğü çok düşüktür. Açık yapılan süreçlere nazaran çok ender olmakla birlikte her ameliyatta görülebilen enfeksiyon, derin ven trombozu (toplardamarlarda tıkanma), eklem yüzlerinin artroskopik aletlerle hasarlanması, onarılan dokunun iyileşmemesi, hudut yaralanması üzere riskleri vardır.