Annelerin en çok yakındıkları ruhsal sıkıntılar nelerdir? Bunlar yalnızca anne olanlarda mı olur?
Annelerimizin şikayetleri daha çok kâfi bir anne olamamak ile ilgili kaygılar ve anne olma ile birlikte ömürlerinde ortaya çıkan değişikliklere ahenk sağlamada yaşadıkları meseleler üzerinde ağırlaşıyor. Bir de hastalık boyutuna varan durumlarda en sıklıkla karşılaştığımız şikayetler depresyon ve anksiyete bozukluğu ile ilgili oluyor.
Annelerin kâfi bir anne olamamak ile ilgili telaşları nelerdir? Bu annelere neler önerirsiniz?
Özellikle birinci günlerde daha çok bebek bakımı ve beslenmesi ile ilgili oluyor tasalar. Sonraki vakitlerde da bebeklerinin hastalıkları ve kendilerini bunlardan ötürü yetersiz yada hatalı hissetmeyle ilgili hisler hakim olabiliyor.
Özellikle etraftaki insanların tesiriyle sütün bol olmasının güya sağlıklı ve güçlü bir anneliğin göstergesi üzere söz edilmesi, sütü nispeten az olan bir annenin kendini eksik ve hatalı hissetmesine neden olabiliyor. Zira kendine gereğince bakmadığından, önerilen besinleri tüketmediğinden ötürü sütünün az olduğu tenkitlerine maruz kalabiliyor. Bazen de doğum hali, bilhassa sezaryen doğumları, güya gereğince dirençli olup, acı çekmeye dayanamadığı için ‘’güçsüz olan annenin tercihi’’ iması ile eleştirilebiliyor. Bazen de bilhassa birinci doğumlarda annenin etrafındaki daha deneyimli olan bireyler, annenin bebekle ilgili yaptığı birkaç ufak tecrübesizliği çok abartarak, bebeğin tüm bakımını üstlenebiliyor ve anneyi yalnızca süt kaynağı üzere görebiliyor. Bu durumda aslında birinci günlerde bebek bakımı konusunda hassas ve inançsız olan annenin kendine inancının düzgünce azalmasına ve bebeğin uygunluğu ismine daima diğerlerine bağımlı bir sisteme geçmesine yol açabilmekte.
Tüm bunlar vakit içerisinde annenin kendini sorgulaması, diğerleriyle kıyaslaması ve bilhassa de gaz ve uyku sorunu olan bir bebeği varsa da sorumlu olarak kendini görmesi ve suçlamasına neden olabilmekte.
Aslında doğum halinin güçlü olmakla yada acıya dayanma gücüyle bağlantısının olmadığı ve herkesin ağrı eşiğinin farklı olduğu; birinci günlerde birden fazla annenin sütünün az olduğu, sütün emzirmeyle arttığı; birinci günlerde birden fazla annenin bebek bakımı konusunda acemi olduğu lakin vakitle daha maharetli hale geleceği; bebeğe en güzel ilgi ve bakımın yakınlarından takviye alarak şahsen anne tarafından verilmesi gerektiği; annenin en değerli destekçilerinin babalar olduğu ve annenin öncelikle onlardan yardım talep etmelerinin en uygun yaklaşım olduğunun bilhassa hatırda tutulması gerekir. Bunun yanı sıra bebeğin hastalıklarının anneyle yada anenin verdiği bakımla direkt bağlı olmasından fazla, daha çok bebeğin kendi özellikleri ve hassasiyetleri ile ilgili olduğunun da bilinmesi gerekir.
Öncelikle de annelerin bunlara tam olarak ikna olması ve inanması, kendilerini eleştirmeden, suçlamadan bebeklerini ne kadar sevdiklerini ve sevginin esasen düzgün bir anne olma ölçütü olduğunu kendilerine hatırlatmaları gerekir. Öte yandan bebeğine gereğince sevgi hissedemeyen anneler de olabilir, bu durumda muhtemelen öteki şikayetler de vardır ve bu da makûs annelik değil bir ruhsal hastalığın işareti olabilir hasebiyle bir uzmandan yardım istemelerini öneririm.
Annelerde ruhsal hastalıklar neden daha fazla sıklıkta oluyor? Bu durum önlenebilir mi?
Zaten doğumla birlikte süratle değişen hormonlar, uyku ve mesken nizamının tesiriyle anneler daha hassas hale geliyor. Olağan vakitte etkilenmeyecek olsalar bile, doğum sonrası periyotta yaşananlar ve söylenenler onlar için hayli incitici olabiliyor.
Özellikle anne, bebek bakımı konusunda yakınlarından da gereğince takviye alamıyorsa yada yakınındakiler ona gereğince inanç duymayıp tüm süreçleri kendileri yapıyorlarsa gerilim yaratan durumlar ortaya çıkabiliyor.
Bu durumlarda birtakım anneler daha öfkeli, kızgın olabiliyor, bu da aile içi münasebetlere yansıyarak bilhassa eş ile bağların bozulmasına ve aile içi çatışmalara yol açabiliyor. Birtakım durumlarda da anne çok üzülse bile etrafındakileri üzeceği ve büsbütün takviyesiz kalacağı dehşetiyle hiç reaksiyon gösteremeyebiliyor ve bu birikimleri ileride ortaya çıkabilecek öteki sorunlara yada ruhsal hastalıklara taban hazırlayabiliyor. Bilhassa daha evvel depresyon ve anksiyete bozukluğu geçirmiş bir şahısta bu etkenler hastalığın tekrar ortaya çıkmasına neden olabiliyor.
Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları, annelerde en sıklıkla gördüğümüz ruhsal bozukluklar. Gebelikte de doğum sonrasında da görülebiliyor. Gebelik yada doğum sonrası döenmde olmayan bayanlarda da bu hastalıklar görülebiliyor lakin bu hastalıkların görülme oranı bilhassa doğum sonrası periyotta yükseliyor. Zira doğum sonrası devir, hem annenin bedeninde, hem etrafındaki bağlantılarda, hem hayat tertibinde, hem de kendisi ve gelecekle ilgili fikir ve beklentilerinde kıymetli değişikliklere yol açıyor. Anne bu değişimlere ahenk sağlarken gereğince dayanak alamıyorsa, bilhassa uykusuzluk ve yorgunluk da eklenince hastalıklar için riskli bir durum ortaya çıkabiliyor. Bazen de tüm bu saydığımız nedenler olmasa da genetik bir yatkınlık ve değişen hormonların tesiri ile de hastalık ortaya çıkabiliyor.
Ruhsal hastalıkların ortaya çıkma ihtimalini azaltmak için yapılabilecek şeyler elbette mevcut. Annenin uyku ve kendine vakit ayırma muhtaçlığının karşılanması konusunda yakınlarının, bilhassa de eşin dayanağının çok kıymetli olduğunu görüyoruz. Eş takviye olduğunda anne, bebeğin bakımını paylaştıkları için diğerlerine yük olduğu ve onların olumsuz tavırlarına katlanması gerektiği niyetine kapılmıyor. Öte yandan eşinden aldığı dayanak, kendisine yardım eden ve muhtaçlıklarını anlayan bir eşe duyulan itimat ve sevgi ile daha yakınlaşmaya ve aile içi bağlantılarının daha uyumlu olmasına yol açıyor.
Elbette bu bahsedilen dayanakları herkes bulamıyor. Bazen tıpkı kentte yaşayan yakınlar olmayabiliyor, bazen eş çok istese bile, ağır çalıştığı için gereğince dayanak olamıyor. Bu durumlarda da akraba olmasa bile ailenin yakınlarında olan, onlara takviye verebilecek öbür şahıslardan vakit zaman takviye istenmesi de bir tahlil olabiliyor. Ayrıyeten, eş çok ağır çalışsa bile, vakit zaman çocuğun bakımını birkaç saatliğine dahi olsa alabilir ve anneye yalnızca kendisine özel vakitler yaşaması için fırsat sağlayabilir.
Tüm bunların sağlanması mümkün olsa da bazen ruhsal şikayetler hastalık boyutuna ulaşabiliyor ve tek başlarına bu dayanaklar kâfi olmayabiliyor. Böylesi hallerde, annenin kesinlikle bir psikiyatri uzmanı tarafından kıymetlendirilmesi ve tedavisinin sağlanması gerekir. Tedavisiz kalan bir hastalık, hem anne hem etrafı için olumsuz durumlara yol açabilir. Annenin tedavisiz kalması tıpkı vakitte bebeğin de ruh ve vücut sıhhatini ve çevresindekileri de olumsuz tesirler. Beklemek ne anne için nede bebek için işe fayda bir tercih değildir. Tedavi tercihi konusunda anneler tek başına karar vermemeli, yaşadıkları durumu eşleri ve güvendikleri bireylerle paylaşmalı ve yardım aramalıdır. Anne ruh sıhhati alanında çalışan sıhhat elemanları, hem anne hem de bebeği için en uygun seçeneği sunacak ve yardımcı olacaktır.
