Beni yakından tanıyanların bildiği bir kelamım vardır: “Hayatta en çok kendime acımam” … Şayet acısaydım, bugün sahip olduklarıma ulaşamazdım. Gerek aile içinde gerekse iş ve toplumsal hayatımda ‘sert’ olduğumu söylerler. Sert olduğumu düşünmek bir yana, insanlara hak ettikleri üzere muamele ettiğimi düşünüyorum.Bulunduğum şirkette yönetici durumunda çalışıyorum.
Birkaç gün evvel çalışanlardan biri ile sorun yaşadım. Kıymetli bir proje için toplantı düzenlemiştik. Katılacak olan tüm çalışanın haberi olmasına karşın içlerinden biri geç kaldı. Açıklaması ise; hamile olan eşinin doğum sancısının başladığını sandıkları lakin hastaneye gittiklerinde bunun doğum sancısı olmadığını öğrendiğiydi. Hata üstüne yanılgı yapmıştı yani. Cezasını çekmesi gerektiğini düşündüm ve üstlerimi haberdar ettim. Gerekeni yaptıklarına inanıyorum çünküaptal yerine koyulmaya hiç tahammülüm yoktur. Bu olaydan eşime bahsederken aklıma babamla yaşadığımız bir anım geliyor. Sekiz yaşımdaydım. Babaannemden kalan vazonun salonun tam ortasındaki sehpanın üzerinde tüm gösterişiyle durduğu günlerden birinde, arkadaşımla yasak olan bu odaya girme cüretini göstermiştik. Beklenen oldu ve oyun oynarken vazo kırıldı. Babamın meskene gelişini ve vazonun kırık halini görüşünü unutamıyorum. Annemin engellemek istemesine karşın akşam vakti beni pijamalarımla kapının dışına koydu. Birebir yanılgıyı tekrar yapmamam için cezalandırılmam gerekiyordu. O kapıda kaç dakika beklediğimi hatırlamıyorum fakat ne kadar utandığımı hatırlıyorum. İşe yaramıştı. Bir daha tıpkı yanılgıyı yapmadım.
Siz de etrafınızdaki insanların ve yeri geldiğinde kendinizin, yaptığınız yanılgılar nedeni ile net bir formda cezalandırılması gerektiğini düşünüyorsanız, bu yaşantının sebeplerinden biri “cezalandırıcılık” şeması…
Bu şema sizin yapılan yanlışlara karşı tahammülsüz olmanıza sebep olur. Karşınızdaki kişinin niyeti âlâ olsa bile bunu fark edemeyebilirsiniz. Yaşama güzel ahenk sağlayan yetişkinler olabilmemiz için çocukluğumuzda muhtaçlığımız olan muhakkak noktaların karşılanması halinde olumlu tesirlerin ortaya çıktığını görüyoruz. Yani kusursuz olması gerekmiyor. Bir çocuğun gelişimi için neye gereksinimi vardır sorusunun yanıtında, aslında her insanın karşılanmasına muhtaç olduğu bir kadro üniversal muhtaçlıklar yatıyor.
Bir çocuğun öncelikle inançta hissetmeye, özerkliğe, özsaygıya, kendini söz etmeye, gerçekçi sonlara ve diğerleri ile bağlılık hissetmeye muhtaçlığı vardır. Bunlar karşılanırsa çocuğun psikolojisi sağlıklı ilerler. Şayet eksik kalırsa; karşılanmamış bu gereksinimlerin zedeleyici tesiri ile oluşan erken devir uyumsuz şemalar hayat uzunluğu gelişirler. Kendimizle ilgili değiştirilmesi güç çekirdek inançlarımızdır. Çocuklukta başlayan ve hayat uzunluğu tekrar eden özyıkıcı kalıplardır. İşte bunlardan biri de“cezalandırıcılık” şeması… Şemanız nedeni ile birden fazla vakit kendinizi de cezalandırırsınız. Kendi yaptığınız yanlışların da bedeli olması gerektiğini düşünürsünüz.
Örneğin fazla kilolu olan ve birebir vakitte “cezalandırıcılık” şeması olan bir birey kiloları nedeni ile kendisine istediği kıyafetleri almama cezası verebilir. Şayet kusurlu hissediyorsanız kendinizi cezalandırmanız mümkündür. Çocukluğunuzda sizi cezalandıran ebeveyniniz güya yanı başınızdaymış üzere kendinize ya da bir diğerine cezalandırıcı kelamlar sarf ederken bulabilirsiniz kendinizi. İnsanların cezalandırılmaları sonucunda yaptıkları yanlışları tekrarlamayacaklarını düşünürsünüz. Halbuki ki her insan kusur yapabilir. Değerli olan bu yanılgıların sebeplerini bulmak ve açıklamaya çalışmaktır. Üstelik insanları cezalandırma, bireyler ortası bağlantılarınızda bozulmaya yol açacaktır. “Cezalandırıcılık” şemasının kökenleri ne olabilir? Çocukluğunuzda ebeveyniniz sizi rastgele bir yanlışınızda cezalandırmış, bunun yanlış yapmamanızı sağlayacak bir yol olduğunu öğretmiş, elhasıl cezalandırılmayı hak ettiğinizi öğretmiştir. Bu ebeveyn siz büyüseniz bile yanınızdan kelamları ve hissettirdikleri ile ayrılmayıp size hayat uzunluğu eşlik edecektir. Şemanızla gayret ederken çocukluğunuzdan bu yana sizi saran bir öğreti ile gayret ettiğinizi unutmayın.
Cezalandırıcı ebeveyne karşı durmanız gerekecek. Sizin ve insanların yanlışları olabileceğini hatırlayın. Cezalandırmanın sonuçlarının herkes için olumlu olmayacağını düşünün. Affetmeyi öğrenin. Affedebilmek güzeldir…
