Doğal afetler her kadar yıkıcı olabilseler de hayatlarımızın birer kesimleridir. Dinozorların kuşağının tükenmesine neden olmuş derecede büyük doğal afetlerden tutun daha küçük ölçekli zelzele, fırtına, tsunami üzere afetler de toplumsal ve kişisel psikolojilerin etkilenmesine neden olmaktadır. Ülkemiz büyük ölçekli doğal afet ile birinci defa 1999 Marmara zelzelesi sayesinde tanıştı. Ülkemizde doğal afetlerin ruhsal tesirleri böylelikle toplumsal olarak fark edilmeye başlandı. O devirler yalnızca maddi ve fiziki yaralar sarılmaya çalışılmakla kalmadı. Hala günümüzde dahi tesirleri süren ruhsal yaraların sarılması için de bir seferberlik başlatılmıştı.
Doğal afetlerin ruhsal tesirleri yalnızca o felaketten etkilenen şahıslar için geçerli değildir. Bir biçimde yakınları etkilenen beşerler, ekranları başında yahut medya kanalları aracılığı ile takip edenler, hatta ve hatta felaket kıssaları ile büyüyen jenerasyonlar dahi bu tesirin altında kalabilmektedir. Bu nedenle bir doğal afetin ruhsal tesirleri jenerasyonlar uzunluğu sürebilmektedir. Örneğin; Sarsıntı hikayeleri ile büyüyen bir kuşakta sıklıkla sarsıntı korkusu görülebilmektedir.
Hatırlayanlar bilirler, Marmara zelzelesi sonrası uzunca bir müddet birçok insan zelzelesi yaşamamış olsa dahi zelzele korkusu nedeni ile kendilerince en üst seviyede tedbir almaya çalışmışlardır. Vaktin tesiri ile her ne kadar bu durumda azalma görülse de artçı bir sarsıntı dahi bu endişeyi her zamankinden fazla tetikleyebilmektedir. Özetle söylemek gerekirse doğal afet sonrası dolaylı yoldan bile maruz kalmak her an tetikte olma hali doğurabilmektedir. Evet, doğal afet sonrası oluşan bir psikolojinin tahminen de en rahatsız edici sonuçlarından biri de daima tetikte olma halidir. Ömrünüzü daima bir sarsıntı beklentisi içinde yaşadığınızı bir düşünün. Ne kadar rahatsız edici bir durum değil mi?
Geçenlerde Yunanistan’ dan gelen kasırga haberleri sonucunda ülkemizde de beşerler bir seviyede dert yaşadılar. Kendimizce kasırga için tedbirler almaya başladık. Tahminen de birçoğumuzda tedirginlik yarattı. Bu tedirginlik sonucunda günlük fikirlerimizin kıymetli bir kısmını kasırga haberlerine ayırmış olabiliriz. Yapılan rahatlatıcı açıklamalar dahi bu tedirginliğimizde azalma yaratmaya yetmedi. İşte doğal afetlerin hayatımızda daha evvel yaşamamış olsak dahi huzursuz edici tesiri bulunmaktadır. Bu tesirler bireyden şahsa nazaran değişmektedir. Daha evvel maruz kalmış şahıslar daha fazla etkilenmekte, maruz kalmış şahısların anlattığı hikayelerle büyüyen bir kuşak de hiç azımsanmayacak derecede bu durumdan etkilenmektedir.
Günümüz dünyasında doğal afetleri engellemeye yönelik bir teknolojiye şimdi sahip değiliz. Kimi teknolojiler sayesinde muhtemel birtakım afetleri evvelden haber alıp ona nazaran tedbirler alabiliyoruz ama hiç ziyan görmeden atlatabileceğimiz bir tedbir teknolojisi maalesef şimdi mevcut değil. Bu nedenle afetlerin hayatımızın bir kesimi olduğunu kabul etmeli ve doğal afetlerle birlikte yaşamayı öğrenmeliyiz. Elbette gerekli tüm önlemleri aldıktan sonra… Otomobil kullanırken her vakit kaza riskimiz mevcuttur lakin bu durum araç kullanmamıza mahzur olmaz. Gerekli tüm emniyet önlemlerini alarak, riski en az seviyeye indirerek ve tüm trafik kurallarına uyarak aracımızı kullanabiliriz. Bu noktadan sonra başımıza gelecek olumsuz bir olaydan sonra fakat duruma baht diyebiliriz.
Doğal afetler sadece fiziki ve maddi hasarlar bırakmazlar. Toplumsal ve ferdi olarak ruhsal hasarlar da bırakırlar. Doğal afetler toplumsal ve kişisel travmalar yaratabilirler. Bu travmanın büyüklüğü afetin büyüklüğünden çok bireye yaşattığı ruhsal tesirin büyüklüğü ile ilgilidir. Büyük afetler büyük travmalar yaratır demek yerine afetler büyük travmalar yaratabilir demek daha gerçek olacaktır. Bu travmayla yaşamak kişi için her gün afet yaşamakla tıpkı manaya gelebilir. Bir doğal afet yıllar uzunluğu bir sefer olur, bir travma ise her gün yaşanır.
Doğal afetlerden sonra toplumsal ve kişisel olarak ruhsal takviye kaide olmaktadır. Ruhsal takviye için illa bir afet tablosunun oluşmasına gerek olmamalıdır. Doğal afetlere hazırlık konusunda toplumsal ve ferdi olarak ruhsal dayanak sağlanmalıdır. Bu takviye şahısların endişelerine yönelik olabilir yahut afet eğitimleri ile toplumsal olarak sağlanabilir. Bir doğal afetle müsabaka öncesi nasıl tatbikat eğitimi yapılıyorsa afet sonrası oluşabilecek ruhsal tesirler için de buna benzeri tatbikat eğitimleri yapılmalıdır. Afetler sonrası bireylerde oluşan travmaların tedavisi mümkündür ve ömrü her gün etkilememesi için tedavi edilmesi gereklidir. Günümüzde bu çeşit travmaların ruhsal tesirlerinin tedavilerinde başarılı sonuçları alınabilen birçok sistem bulunmaktadır. Bilişsel davranışçı terapiler ve EMDR terapileri bu tesirli tedavi prosedürlerinin başında gelmektedir. Afetler ile yaşamak zorundayız lakin hiçbirimiz travma ile yaşamak mecburiyetinde değiliz. Afetler gelir, travmalar gider…
